Innowacyjne konstrukcje okuć do przeszklonych drzwi przesuwnych

Dodano: 2 lipiec 2020

Przeszklone drzwi przesuwne znajdują coraz szersze zastosowanie wewnątrz i na zewnątrz budynków, a szczególnie w wejściach na tarasy i balkony. Wynika to z ich charakterystyki konstrukcyjnej, pozwalającej na instalowanie skrzydeł przesuwnych o znacznie większych wymiarach i masie niż np. rozwierane oraz faktu nie zajmowania w pozycji otwartej przestrzeni wewnątrz pomieszczenia. W dużej mierze wymaga to zastosowania odpowiednich okuć, cechujących się zwiększona odpornością na włamanie i napór wiatru, podwyższoną izolacyjnością termiczną i akustyczną, oraz umożliwiających skuteczne wietrzenie i komfortową, w pełni bezpieczną obsługę.

PODSTAWOWE RODZAJE DRZWI PRZESUWNYCH

Drzwi działające w systemie przesuwnym, w tym także przeszklone, składają się co najmniej z dwóch podstawowych elementów: części jezdnej w postaci skrzydła oraz części stałej - ościeżnicy. Skrzydło jezdne jest otwierane i przesuwane na część stałą, a mechanizm to umożliwiający w postaci okuć i opcjonalnie napędu, znajduje się wewnątrz pomieszczenia. Drugi podstawowy element drzwi przesuwnych tj. ościeżnica, składa się z ramiaka górnego tzw. nadproża, stojaków bocznych oraz ramiaka dolnego, zwanego progiem. Najczęściej rozróżnia się następujące rodzaje drzwi przesuwnych:

równolegle- przesuwne (PS) – otwieranie następuje w wyniku przesuwania skrzydła lub skrzydeł w płaszczyźnie równoległej do płaszczyzny ściany, przy czym ruch odbywa się po niezależnych torach na specjalnych wózkach, a masa pojedynczego skrzydła przeważnie nie przekracza 120 kg, choć występują rozwiązania skrzydeł o max masie 200 kg,
uchylno-przesuwne (PSK) – wyposażone w okucia powodujące po obrocie klamki wyjazd skrzydła lub skrzydeł z ramy ościeżnicy i dalsze płynne przesuwanie w lewą i/lub prawą stronę na specjalnej szynie umieszczonej równolegle do ościeżnicy, a maksymalne wymiary skrzydła osiągają szerokość 2000 mm i wysokość 2700 mm oraz masę do 200 kg,
podnoszono-przesuwne (HS) – charakteryzujące się rozwiązaniem konstrukcyjnym, w którym po zmianie położenia klamki z pozycji zamkniętej następuje uniesienie skrzydła lub skrzydeł o kilka milimetrów, umożliwiające swobodne i lekkie przesuwanie na ukrytych wózkach jezdnych, przy czym pojedyncze skrzydło może osiągnąć szerokość do 3300 mm i wysokość do 3250 mm oraz maksymalną masę 400 kg,
przesuwno-składane (FS) – zwane również harmonijkowymi, utworzone przez dwa lub więcej skrzydła połączone ze sobą zawiasami i podwieszone na górnych wieszakach poruszających się po górnej bieżni, z możliwością przesuwania się także po dolnych rolkach, z górnym prowadzeniem; szerokość pojedynczego skrzydła we wrębie wynosi maksymalnie 1200 mm, natomiast wysokość może osiągnąć maksymalnie wymiar 2800 mm, natomiast masa nie powinna przekraczać 130 kg.

Dodać należy, iż do poszczególnych rodzajów drzwi przesuwnych są zazwyczaj stosowane takie same okucia jak w oknach o analogicznych funkcjach. Dlatego też producenci bardzo często używają w materiałach informacyjnych określenia – okucia do konstrukcji: równolegle-przesuwnych, uchylno-przesuwnych, podnoszono-przesuwnych lub przesuwno-składanych. Przykładowe drzwi: równolegle-przesuwne wyposażone w okucia firmy G-U pokazano na fot. 1, natomiast podnoszono-przesuwne firmy Schüco przedstawiono na fot. 2. Z kolei fot. 3 obrazuje drewniane drzwi przesuwno-składane zwane także harmonijkowymi, produkowane przez firmę Agat.

NORMY ODNOSZĄCE SIĘ DO OKUĆ DO DRZWI PRZESUWNYCH

Podstawowym dokumentem normalizacyjnym dotyczącym okuć stosowanych w różnych konfiguracjach drzwi przesuwnych, w tym także przeszklonych, jest norma PN-EN 1527:2013 Okucia budowlane – Okucia drzwi przesuwnych i drzwi składanych – Wymagania i metody badań. Określono w niej wymagania dla uruchamianych ręcznie systemów konstrukcji drzwi przesuwnych, ale wyłącznie w zakresie okuć i bieżni. Norma ponadto zawiera m.in. metody badań dotyczące obciążenia statycznego, tarcia początkowego i odporności na korozję oraz klasyfikację w odniesieniu do trwałości, masy drzwi, odporności ogniowej i związanej z korozją.

Zagadnienia okuć do okien i drzwi balkonowych reguluje wieloczęściowa europejska norma wyrobu EN 13126 i wszystkie jej części wprowadzono do katalogu Polskich Norm. Wspólna do wszystkich rodzajów okuć problematyka jest ujęta w normie PN-EN 13126-1:2012 Okucia budowlane – Wymagania i metody badań dotyczące okuć do okien i drzwi balkonowych – Część 1: Wymagania wspólne dla wszystkich rodzajów okuć. Podano w niej wymagania eksploatacyjne dotyczące trwałości i wytrzymałości okuć przeznaczonych do obsługi ruchomych skrzydeł okien i drzwi balkonowych, uwzględniające wymagania oraz metody badań wspólne do wszystkich ich rodzajów.

Szczegółowe odniesienia do poszczególnych rozwiązań okuć stosowanych również w drzwiach przesuwnych, są zawarte w następujących normach:

PN-EN 13126-15:2019 Okucia budowlane – Okucia do okien i drzwi balkonowych – Wymagania i metody badań – Część 15: Rolki do okien przesuwnych poziomo i okucia do okien przesuwno-składanych,
PN-EN 13126-16:2019 Okucia budowlane – Wymagania i metody badań dotyczące okuć do okien i drzwi balkonowych – Część 16: Okucia do okien i drzwi unoszono-przesuwnych,
PN-EN 13126-17:2019 Okucia budowlane – Okucia do okien i drzwi balkonowych – Wymagania i metody badań – Część 17: Okucia do okien uchylno-przesuwnych.

Okucia drzwi przesuwnych wyposażonych w napęd powinny także spełniać wymagania normy PN-EN 16005:2013 Drzwi z napędem – Bezpieczeństwo użytkowania drzwi z napędem – Wymagania i metody badań. Wymieniony dokument normalizacyjny zawiera m.in. osobno wyspecyfikowane wymagania dotyczące poszczególnych napędów oraz ich funkcji. W postanowieniach ogólnych stwierdza się, iż napęd powinien być skonstruowany w taki sposób, aby poruszać i zatrzymywać skrzydło/skrzydła w bezpieczny sposób w zamierzonych warunkach użytkowania i dających się przewidzieć warunkach niewłaściwego użytkowania. Ponadto napęd powinien zapewniać przyłączenie wszystkich odpowiednich urządzeń do uruchamiania i zatrzymywania oraz urządzeń zabezpieczających.

CHARAKTERYSTYKA INNOWACYJNYCH KONSTRUKCJI OKUĆ

Drzwi przesuwne, w tym również będące tematem niniejszej publikacji tj. przeszklone, wymagają wyposażenia w odpowiednie systemy okuć. Powinny to być wyroby zapewniające łatwą i komfortową obsługę, wysoki standard funkcjonalności i bezpieczeństwa oraz korzystne parametry techniczno-użytkowe. Proponowane obecnie przez znaczących producentów okucia, charakteryzują się z zasady budową modułową oraz konstrukcją z szeregiem innowacyjnych rozwiązań, do których zaliczyć należy:

· stabilne podwójne wózki jezdne osadzone w jednoczęściowym korpusie i wyposażone w rolki jezdne o zwiększonej średnicy z łożyskami kulkowymi, a także z zainstalowanym zabezpieczeniem w przypadku przeciążenia,

· ogranicznik prędkości zapobiegający nadmiernemu przyspieszeniu ciężkich skrzydeł, które w trakcie ruchu nabierają dużej energii kinetycznej i niewyhamowane mogą w niekorzystny sposób oddziaływać w momencie gwałtownego uderzenia w ościeżnicę, jak również w przechodzącą osobę,

· indywidualnie przystosowane zabezpieczenia antywłamaniowe, np. w postaci aktywnych punktów ryglujących, rozmieszczonych na obwodzie skrzydła w liczbie oraz miejscach wynikających z konkretnych potrzeb danego obiektu, a także dodatkowych rygli przeciwwłamaniowych lub klamek z wkładką bębenkową,

· specjalne klamki o wydłużonej rękojeści, których konstrukcja ułatwia obsługę za pomocą znacznie zmniejszonej sile,

· zamek centralnie funkcjonujący w sposób niezależny od szyny jezdnej, obsługiwany za pomocą ergonomicznej klamki,

· listwę wentylacyjną zintegrowaną z siatką ochronną przed owadami, zapewniającą optymalną wymianę powietrza z jednoczesną skuteczną ochroną przed włamaniem, w wyniku wyposażenia w dwuczęściowe trzpienie ryglujące.

W trakcie użytkowania drzwi przesuwne są uruchamiane i przesuwane do niezbędnej szerokości oraz zamykane ręcznie, za pomocą klamki. Wymaga to użycia jednej ręki i pewnej siły, której jednak wielkość, choć nieduża, może dla osób starszych i niepełnosprawnych stanowić pewien problem. Skutecznym rozwiązaniem takiej sytuacji jest zastosowanie okuć wyposażonych w automatyczny napęd mechaniczny. Może on być obsługiwany przy pomocy wyłącznika naściennego lub kluczykowego albo funkcją „push-and-go”, polegającą na zasadzie, iż drzwi się otwierają po popchnięciu skrzydła. Sterowanie otwieraniem i zamykaniem może być także zdalnie realizowane przy użyciu pilota lub mobilnych aplikacji, przy czym są również oferowane dodatkowe funkcje, jak np. mikrowentylacja albo możliwość programowania szerokości otwarcia. Przedstawione napędy mogą być montowane zarówno nawierzchniowo jak i w sposób ukryty, całkowicie wbudowane w system kształtowników drzwi.

Drzwi przesuwne cechujące się zazwyczaj dużymi wymiarami gabarytowymi, a w przypadku przeszklonych także zwiększoną masą, co wymaga zapewnienia właściwej izolacji termicznej, szczególnie w ich dolnej części. Jest to możliwe dzięki zastosowaniu nowych rozwiązań progów, uwzględniających specyfikę innowacyjnych okuć przesuwnych. Zmodyfikowane progi mają także konstrukcję modułową, wykonywaną z wielokomorowych elementów tworzywowych i aluminiowych, które można dopasować do określonego systemu kształtowników drzwi. Występują rozwiązania, gdzie szyny bieżne o wysokości 5 mm i/lub opcjonalny kształtownik zmniejszają wysokość progu w obszarze przejścia do koniecznego minimum. Umożliwia to swobodne przejście przez drzwi także osobom z ograniczoną sprawnością ruchową oraz poruszających się na wózkach inwalidzkich. Dodać należy, iż zgodnie z obowiązującymi obligatoryjnie przepisami, wysokość progów drzwiowych nie może przekraczać 20 mm.

Wyposażenie przeszklonych drzwi podnoszono-przesuwnych w innowacyjne okucia, umożliwiło m.in. na opracowanie konstrukcji sześcioskrzydłowych o łącznej długości 20 m. Otwarcie takich drzwi jest inicjowane ruchem klamki z pozycji zamkniętej, powodującej zwolnienie blokady w postaci dźwigni unoszącej skrzydło do góry o około 7 mm, które następnie można lekko i swobodnie przesuwać. Klamka jest zintegrowana z mechanizmem wspomagającym nowej konstrukcji zasuwnicy, co zmniejsza moment obrotowy występujący podczas unoszenia skrzydła do pozycji przesuwania. Można je przesuwać po całej szerokości otworu oraz zatrzymywać w dowolnym momencie i pozycji, poprzez stosowne przekręcenie klamki. Ruch skrzydła z użyciem niewielkiej siły jest możliwy dzięki innowacyjnej konstrukcji wózków wyposażonych nawet w osiem rolek. Ponadto wprowadzono moduł amortyzacji i szynę prowadzącą z rolkowym prowadzeniem, które w końcowej fazie zamykania wyhamowują ruch skrzydła. Z kolei zastosowana w mechanizmie sprężyna gazowa dostosowuje się do każdej pozycji skrzydła i automatycznie wyrównuje tolerancje. Nowa generacja okuć pozwala na dowolne ustalanie poziomu komfortu obsługi, szczelności i ochrony antywłamaniowej. W klasycznych rozwiązaniach stosuje się zasuwnicę z co najmniej dwoma wytrzymałymi bolcami ryglującymi, zaś w podwyższonym standardzie z wysuwanymi trzema hakami ze zintegrowaną funkcją blokowania. Zapewnia to ścisłe przyleganie skrzydła do ościeżnicy, dużą szczelność oraz wysoki stopień odporności na włamanie.

Jak już w niniejszej publikacji zasygnalizowano, drzwi podnoszono-przesuwne mogą być wyposażone w napęd mechaniczny, opcjonalnie w wersji całkowicie ukrytej. Innowacyjne rozwiązanie stanowi napęd do drzwi drewnianych i aluminiowych zasilany przez akumulatory, ładujące się automatycznie z chwilą ich zamknięcia. W konsekwencji działają także w przypadku braku zasilania z sieci np. w razie awarii. Ponadto wyeliminowane zostaje połączenie kablowe pomiędzy skrzydłem a ościeżnicą, jak również klamka, którą zastępuje panel dotykowy. Możliwe jest także zdalne sterowanie nadajnikiem radiowym, klawiaturą kodową, czytnikiem linii papilarnych oraz z dowolnego miejsca, przy pomocy smartfonu z dostępem do Internetu. Każdy napęd jest z zasady wyposażony w inteligentny system, który po wykryciu przeszkody automatycznie zatrzymuje skrzydło, a następnie je cofa.

Innowacyjne okucia drzwi przesuwno-składanych charakteryzują się mniejszą liczbą elementów składowych, zapewniając jednocześnie maksymalną szerokość otwarcia. Występuje m.in. rozwiązanie, w którym wyposażone w łożyska kulkowe i izolowane tworzywem sztucznym rolki bieżne są umieszczone w wózkach przesuwających się po dolnej bieżni, natomiast rolki prowadzące usytuowano w górnej części drzwi. Każdy wózek może mieć nawet sześć rolek, przy czym górne prowadzenie jest wyposażone tylko w dwie. Gwarantuje to ciche i precyzyjne przesuwanie się skrzydeł po torach szyny bieżnej, niezależnie od stabilności górnej belki. Skrzydła łączą przeważnie regulowane w dwóch kierunkach (poziomo i pionowo) zawiasy przegubowe. Optymalną szczelność i odporność na włamanie zapewniają okucia obwiedniowe zainstalowane na każdym ze skrzydeł. Takie rozwiązanie okuć jest m.in. wyposażone w samoczynnie regulowane grzybki współpracujące z wzmocnionymi zaczepami.

PRZYKŁADOWE ROZWIĄZANIA OKUĆ

Okucia do standardowych drzwi przesuwnych, określanych także jako równolegle-przesuwne, oferuje szereg producentów, w tym firma G-U (Gretsch-Unitas). Jest to system okuć PS (Parallelschiebe-Beschlag), pozwalający na realizację projektów konstrukcji drzwi równoległo-przesuwnych bez wymuszonego sterowania rozwórki o szerokości skrzydła nawet do 2000 mm oraz maksymalnej masie wynoszącej 200 kg. Przy otwarciu, przesunięciu lub zamknięciu skrzydło porusza się równolegle do ramy ościeżnicy. Zastosowane w tym systemie rozwiązania zapewniają bezpieczne i prawidłowe funkcjonowanie drzwi oraz długotrwałe działanie okuć nawet w przypadku zmieniającego się użytkownika (np. w pokojach hotelowych). Są to okucia typu GU-966, przeznaczone do drzwi drewnianych i wykonywanych z kształtowników PVC oraz typu GU-968, przewidziane do drzwi aluminiowych. Model drzwi aluminiowych z zainstalowanymi okuciami równolegle-przesuwnymi typu GU-968/200 przedstawia fot. 4.

Szerokie zastosowanie znajdują drzwi uchylno-przesuwne, szczególnie w wyjściach na balkon lub taras, a więc z zasady przeszklone. W związku z tym powinny być wyposażone w stosowne okucia, dostosowane do skrzydeł o zwiększonych wymiarach i wypełnionych taflami szkła o dużej masie, wynoszącej przeważnie nie mniej niż 160 kg. Takie wyroby proponuje m.in. firma Roto, w postaci okuć typu Patio Z. Okucia tego typu mogą być stosowane do drzwi uchylno-przesuwnych ze skrzydłem o maksymalnej masie 200 kg i wysokości do 2700 mm. Charakteryzują się innowacyjnym rozwiązaniem dwuczęściowego wózka o podwyższonej nośności, dodatkowo dostarczanego już w postaci fabrycznie zmontowanej. Jest on wyposażony w kółka o dużej średnicy wynoszącej 28 mm, zajmującej jednak mało miejsca pod ich montaż, a mianowicie tylko 35 mm. Zmodernizowany wózek w fabrycznie zamontowanej obudowie redukuje zagrożenie wygięcia kształtownika skrzydła, eliminując jednocześnie możliwość jego obwieszenia. Prezentowane okucie gwarantuje maksymalną odległość odstawienia skrzydła wynoszącą nawet 125 mm, co pozwala na stosowanie w drzwiach wykonywanych z masywnych kształtowników o grubości do 122 mm. Innowacyjną nowością są także zatrzaski ze specjalnego tworzywa lekko pozycjonujące skrzydło w położeniu uchylnym, zapewniające bezpieczna i wygodną obsługę. Fragment drzwi uchylno-przesuwnych wyposażonych w opisane okucia typu Patio Z obrazuje fot. 5.

Kolejny rodzaj drzwi przesuwnych stanowią drzwi podnoszono-przesuwne, oznaczane symbolem HS. Szeroki asortyment okuć do tego rodzaju drzwi oferuje m.in. firma SIEGENIA. Są to okucia typu PORTAL HS do skrzydeł drzwiowych o masie od 150 kg do nawet 400 kg. Charakteryzują się wysoką jakością i nowoczesnymi komfortowymi elementami składowymi, gwarantującymi lekką obsługę, niezależną od wielkości , schematu otwierania i masy skrzydła. Mogą być obsługiwane za pomocą przycisku lub aplikacji SIEGENIA Comfort, w związku z czym są szczególnie polecane do pomieszczeń bez barier architektonicznych. Drzwi podnoszono-przesuwne z okuciami PORTAL pozwalają na zastosowanie szklanej ściany o całkowitej szerokości 19,8 m, z drzwiami otwierającymi się na przestrzeni 12 m. Jest to możliwe dzięki wprowadzeniu do konstrukcji okuć wielu innowacyjnych rozwiązań, w tym najnowocześniejszych mechanizmów zasuwnic i wózków jezdnych. Te ostatnie elementy pozwalają na lekkie przesuwanie skrzydeł o masie do 400 kg, w rezultacie m.in. idealnego rozłożenia ich ciężaru na ośmiu rolkach, co przedstawiono na fot. 6. W prezentowanych okuciach zastosowano innowacyjną górną szynę z prowadzeniem rolkowym oraz moduł amortyzujący SOFT CLOSE. Moduł ten zmniejsza ryzyko przytrzaśnięcia i zapobiega uszkodzeniom na skutek nieprawidłowej obsługi, która jednocześnie staje się prosta i intuicyjna, wykluczająca wadliwe działanie. Ponadto dzięki zainstalowanej sprężynie gazowej, wypełnionej gazem i olejem, nie wymaga konserwacji i dopasowuje się do każdej pozycji skrzydła, unikając tym samym jego uciążliwego regulowania i ustawiania. Fragment górnego prowadzenia, w tym przekrój szyny wraz z rolką oraz widok modułu amortyzacji okuć typu PORTAL HS 400, pokazuje fot. 7.

Ostatnim rodzajem wyrobów otworowych objętych niniejszą publikacją są drzwi przesuwno-składane, wyposażone w stosowne okucia. Do znaczących producentów tych okuć zaliczyć można m.in. przedstawianą już firmę G-U. Posiada ona w swoim asortymencie wyrobów okucia przesuwno-składane typu GU-823 do drzwi aluminiowych oraz typu GU-923, przeznaczone do drzwi drewnianych oraz tworzywowych (PVC). W skład okuć wchodzą wózki bieżne dolne z sześcioma rolkami z łożyskami kulkowymi izolowanymi tworzywem sztucznym oraz dwie górne rolki prowadzące, co umożliwia skrzydłom o dużej masie pewne i bezgłośne przesuwanie. Ponadto regulowane w dwóch kierunkach (poziomo i pionowo) zawiasy przegubowe zapewniają optymalne warunki montażu, a zabudowane na każdym skrzydle okucia obwiedniowe typu UNI-JET gwarantują optymalną szczelność i zwiększoną odporność na włamanie. W poniższej tabeli przedstawiono podstawowe dane techniczne okuć:

Typ okuć	Szerokość skrzydła we wrębie (mm)	Wysokość skrzydła we wrębie (mm)	Masa skrzydła (kg)	Wykonanie
GU - 923 (drewno)	500 - 1000	851 - 2350	130	3- do 7- częściowe
GU - 923 (PVC)	500 - 1000	851 - 2350	80	3- do 7- częściowe
GU – 823 (aluminium)	500 - 1000	851 - 2350	80	3- do 7- częściowe

Fragment drzwi drewnianych z zainstalowanymi okuciami przesuwno-składanymi typu GU-923 obrazuje fot. 8.

Dodać jeszcze należy, iż z zasady każde z przedstawionych okuć drzwi przesuwnych można wyposażyć w napęd mechaniczny. Przykładem innowacyjnego wyrobu z tego zakresu jest napęd typu HS ePower do drewnianych i aluminiowych drzwi podnoszono-przesuwnych, wprowadzony na rynek budowlany przez firmę G-U. Charakteryzuje się całkowitym ukryciem w ramiaku skrzydła drzwi oraz inteligentnym pomiarem siły podczas otwierania i zamykania. Ponadto działa nawet w przypadku braku prądu z sieci, gdyż napęd jest zasilany przez wbudowane akumulatory. Konstrukcja tego rodzaju napędu cechuje się wysokim komfortem użytkowania, poprzez m.in. wyeliminowanie konieczności stosowania kabla łączącego skrzydło i ramę ościeżnicy oraz zastąpienie klamki panelem dotykowym. Drzwi można również otwierać i zamykać za pomocą przenośnego nadajnika radiowego, czytnika linii papilarnych, klawiatury kodowej, zewnętrznego przycisku, a także na odległość, korzystając z smartfona. Bezpieczne działanie drzwi zapewnia funkcja napędu wykrywania przeszkody na jego drodze, co powoduje automatyczne zatrzymanie i natychmiastowe wycofanie skrzydła. Spełnione są więc wymagania wynikające z normy PN-EN 16005:2013, w tym odnoszące się do napędów z ograniczoną energią kinetyczną (tzw. Low Energy), pozwalające na wyeliminowanie konieczności stosowania dodatkowych urządzeń zabezpieczających. Producent deklaruje, iż prezentowany napęd można stosować do skrzydeł o masie do 400 kg oraz maksymalnych wymiarach: wysokość – 3000 mm, szerokość - 3300 mm. Napęd typu HS ePower wraz z panelem dotykowym zainstalowany w drewnianych drzwiach podnoszono-przesuwnych pokazano na fot. 9.