Właściwe funkcjonowanie i użytkowanie bram, w tym szczególnie przesuwnych chłodniczych, jest zależne nie tylko od ich właściwej konstrukcji i wykonania, ale także od prawidłowego montażu. Bramy stanowią element otworowy pionowych przegród wewnętrznych lub zewnętrznych, których głównym zadaniem jest stworzenie bezpiecznego dostępu dla użytkowników, towarów oraz pojazdów m.in. w budynkach chłodni przemysłowych i magazynowych. Bezpieczny dostęp może być zagwarantowany jedynie w przypadku przeprowadzenia montażu bram przez uprawnionych pracowników, zgodnie z opracowaną i dostarczoną przez producenta instrukcją.
KONSTRUKCJA TYPOWEJ BRAMY
Typowa przesuwna brama chłodnicza jest najczęściej jednoskrzydłowa, składająca się z ościeżnicy oraz skrzydła bezprzylgowego, zawieszonego na prowadnicy górnej. Dolną krawędź skrzydła stanowi zazwyczaj prowadnica poruszająca się wzdłuż osadzonych w podłożu rolek prowadzących. Otwieranie bramy następuje poprzez przesuwanie skrzydła w płaszczyźnie równoległej do powierzchni ściany. W zależności od sposobu wbudowania możliwy jest przesuw w lewą lub prawą stronę.
Konstrukcję skrzydła bram chłodniczych stanowi rama wykonana z zasady ze stali odpornej na korozję, wypełniona płytą warstwową w okładzinach z blachy stalowej ocynkowanej i pokrytej powłoką poliestrową o stosownej grubości lub blachy także ze stali odpornej na korozję. Rdzeń płyt warstwowych jest w przeważającej większości wykonany z pianki poliuretanowej, a ich grubość mieści się w granicach od 100 mm do 160 mm. Płyty warstwowe tego typu powinny spełniać wymagania normy PN-EN 14509:2013-12 Samonośne izolacyjno-konstrukcyjne płyty warstwowe z dwustronną okładziną metalową – Wyroby fabryczne – Specyfikacje. Przestrzeń pomiędzy zewnętrznymi krawędziami wypełnienia skrzydła a ramą jest wypełniona przeważnie pianką poliuretanową, natomiast pionowe łączenia płyt warstwowych oraz połączenia płyt warstwowych z ramą są uszczelnione za pomocą silikonu. Skrzydło bramy może być wyposażone w okno kontrolne z szybą zespoloną, zaopatrzone w zamknięcie otwierane od strony zewnętrznej kluczem, a od strony wewnętrznej klamką. Na całym obwodzie skrzydła jest zamocowana silikonowa uszczelka przylgowa o przekroju zamkniętym, która po jego zamknięciu przylega na całej swej długości do ościeżnicy.
Prowadnicę górną, na której zawiesza się skrzydło, stanowi zazwyczaj stalowy kształtownik o przekroju zamkniętym z przyspawanym płaskownikiem oraz ogranicznikami ruchu skrzydła. Prowadnica jest zamocowana do ościeżnicy przy pomocy łączników śrubowych, w liczbie zależnej od szerokości skrzydła bramy. Po prowadnicy górnej przesuwają się dwa wózki jezdne z wieszakami, przymocowanymi do ramy skrzydła przy pomocy dwóch śrub. Rolki wózków jezdnych są przeważnie wykonane z poliamidu, a wieszaki z blachy stalowej o grubości zależnej od masy skrzydła. Prowadnica stanowiąca dolną krawędź skrzydła ma w części środkowej kanału wyprofilowane ścianki. Przesuwające się więc równolegle do ściany skrzydło jest w ostatniej fazie zamykania dociskane do ościeżnicy.
Ościeżnicę przesuwnej bramy chłodniczej stanowi zazwyczaj rama spawana z kształtowników o stosownym profilu, wykonanych z blachy stalowej odpornej na korozję.
Do otwierania i zamykania skrzydła przesuwnej bramy chłodniczej większość producentów stosuje dźwignię o ramieniu długości około 400 mm. Po stronie wewnętrznej skrzydła jest zainstalowane urządzenie do awaryjnego otwierania bramy.
Widok przykładowej przesuwnej jednoskrzydłowej bramy chłodniczej przedstawiono na rys. 1, natomiast na fot. 1 pokazano również przykładowe bramy tego typu, zainstalowane w obiekcie chłodniczym.
Rys. 1.
Fot.1.
PODSTAWOWE PARAMETRY BRAM
Najczęściej stosowanymi przesuwnymi jednoskrzydłowymi bramami chłodniczymi są wyroby o wymiarach w świetle ościeżnicy:
- wysokość – w zakresie od 2000 mm do 6000 mm,
- szerokość - w zakresie od 1200 mm do 6000 mm.
Ich głównym przeznaczeniem jest zamykanie otworów do pomieszczeń służących do przechowywania owoców i warzyw w temperaturze 0 ⁰C, w budynkach chłodni przemysłowych i magazynowych. Producenci prezentowanych wyrobów zazwyczaj podają, iż spełniają one wymagania odnoszące się do:
· wodoszczelności, która powinna być zgodna z postanowieniami normy PN-EN 12425:2002 Bramy – Odporność na przenikanie wody – Klasyfikacja,
· odporności na obciążenie wiatrem, która powinna odpowiadać warunkom wynikającym z normy PN-EN 12424:2002 Bramy – Odporność na obciążenie wiatrem – Klasyfikacja,
· przepuszczalności powietrza, którą kwalifikuje się zgodnie z zapisami w normie PN-EN 12426:2002 Bramy – Przepuszczalność powietrza – Klasyfikacja,
· wpływów klimatycznych, które określa się według postanowień zawartych w normie PN-EN 1121:2001 Drzwi – Zachowanie się pomiędzy dwoma różnymi klimatami – Metoda badania.
Ponadto ze względu na zakres stosowania, poszczególne przesuwne bramy chłodnicze powinny być objęte atestem higienicznym wydanym przez uprawnioną jednostkę jak np. Państwowy Zakład Higieny w Warszawie, stwierdzający ich przydatność do stosowania w magazynach spożywczych oraz chłodniach do przechowywania owoców i warzyw.
Wśród wielu producentów przesuwnych bram chłodniczych znajdują się firmy, których wyroby w zakresie powyższych parametrów zostały poddane badaniami przeprowadzonymi w Instytucie Techniki Budowlanej w Warszawie. Następnie w oparciu o uzyskane pozytywne wyniki, ITB wydał stosowne Aprobaty Techniczne. Są to poniżej wymienieni producenci:
- Z.P.H.U. „ŻELAZO” Jan Żelazo z siedzibą w Sobieniach Kiełczewskich, posługujący się Aprobatą Techniczną AT-15-7723/2015,
- Stal-Tech Żelazo Michał również z siedzibą w Sobieniach Kiełczewskich i posługujący się Aprobatą Techniczną AT-15-9537/2015.
Jak podają oni w swych materiałach informacyjnych, zgodnie z zapisami w dokumentach aprobacyjnych objęte nimi przesuwne bramy chłodnicze mogą być stosowane:
· z uwagi na wymagania dotyczące wodoszczelności – w warunkach odpowiadających 1 klasie wg normy PN-EN 12425:2002,
· z uwagi na odporność na obciążenie wiatrem – w zależności od ich wymiarów gabarytowych w
warunkach odpowiadających 3 lub 4 klasie wg normy PN-EN 12424:2002,
· z uwagi na przepuszczalność powietrza – w warunkach odpowiadających 4 klasie wg normy PN-EN 12426:2002,
· z uwagi na odporność na wpływy klimatyczne – w pomieszczeniach charakteryzujących się klimatem „c” i „d” wg normy PN-EN 1121:2001, czyli w pomieszczeniach o wilgotności względnej powietrza od 30 ± 5 % do 85 ± 5 % oraz temperaturze powietrza od -15 ± 2 ⁰C do + 23 ± 2 ⁰C.
PRZYKŁADOWY MONTAŻ
ZAGADNIENIA OGÓLNE I PRACE PRZYGOTOWAWCZE
Jak już w niniejszej publikacji wspomniano, prawidłowe funkcjonowanie przesuwnych bram chłodniczych jest w dużym stopniu zależne od prawidłowo przeprowadzonego ich montażu. Procedury takich prac są zawarte w instrukcjach opracowywanych przez producentów bram i dostarczanych wraz z wyrobem. W ich treści prawie zawsze jest zamieszczone zastrzeżenie, iż za szkody wynikłe m.in. z niewłaściwego montażu, producent nie ponosi jakiejkolwiek odpowiedzialności. Zdarzają się przypadki , szczególnie przy bramach wykonanych przez „garażowych”, okazjonalnych wytwórców, że już w trakcie próbnego ich przesuwania, spadają z prowadnicy górnej. Przyczynia się do tego również „upraszczanie” konstrukcji bramy, poprzez wyeliminowanie np. prowadnicy dolnej. Grozi to możliwością przygniecenia przez wypadające z nieprawidłowo zamontowanej prowadnicy górnej skrzydło bramy o dość znacznej masie.
Pierwszym etapem przykładowo przedstawionych prac montażowych związanych z przesuwnymi bramami chłodniczymi jest ich prawidłowy transport na miejsce przeznaczenia. Zarówno transport jak i sposób przechowywania bramy na placu budowy powinien przebiegać w sposób uzgodniony z producentem.
Podkreślić należy, iż montaż bramy należy rozpocząć dopiero po zakończeniu wszystkich robót mokrych, szczególnie w zakresie tynków i posadzek. Jedyny wyjątek stanowi ościeżnica, której montaż należy wykonać przed położeniem ostatniej warstwy materiału posadzki.
Przed przystąpieniem do realizacji prac montażowych niezbędne jest sprawdzenie wymiarów, kierunku otwierania, koloru oraz wykonania, na zgodność z zamówieniem. Ponadto należy sprawdzić, czy brama nie ma uszkodzeń mechanicznych. W przypadku stwierdzenia jakichkolwiek niezgodności, należy odstąpić od montażu i zawiadomić producenta.
Do montażu przesuwnych bram chłodniczych są niezbędne co najmniej następujące narzędzia i materiały:
- wiertarka i młotek gumowy,
- poziomica i miara zwijana,
- komplet kluczy do śrub z łbem sześciokątnym,
- śrubokręt z końcówką „Torx” i nasadką sześciokątną,
- pianka poliuretanowa, silikon i poliuretanowy uszczelniacz np. Sudoflex.
Istotną sprawą, którą powinno się zrealizować jeszcze przed montażem, to przeprowadzenie pomiarów otworu w ścianie i porównanie z wymiarami bramy podanymi w dokumentacji technicznej oraz sprawdzenie rodzaju i stanu wykończenia ościeży otworu, a także płaskości i pionowości ścian. Przygotowany do montażu bramy otwór w ścianie powinien być dostosowany do szerokości i wysokości ościeżnicy. Zazwyczaj producenci przesuwnych bram chłodniczych zalecają, aby wymiar otworu w ścianie:
· wykonanej z płyt warstwowych – był większy od wymiaru w świetle ościeżnicy od 15 mm do 20 mm na stronę,
· wykonanej z betonu lub murowanej – był większy od wymiaru w świetle ościeżnicy o 50 mm na stronę.
MONTAŻ OŚCIEŻNICY
Jak już powyżej zaznaczono, montaż ościeżnicy przesuwnej bramy chłodniczej należy wykonywać jeszcze przed położeniem ostatniej warstwy posadzki. Pierwszą czynnością jest odkręcenie elementów przymocowanych na czas transportu, co stanowi przeważnie prowadnica górna. Następnie należy ościeżnicę usytuować w przygotowany w ścianie otwór, uwzględniając kierunek otwierania bramy. Po poprawnym ustawieniu, należy przy pomocy poziomicy sprawdzić poziom dolnej części ościeżnicy (progu). W przypadku stwierdzenia prawidłowego położenia, wykonuje się w ścianie otwory technologiczne, wiercąc poprzez znajdujące się już w pionowych elementach ościeżnicy otwory. Następnie należy ościeżnicę odłożyć od ściany i wypełnić jej wnętrze pianką poliuretanową. Jeżeli ościeżnica jest montowana w ścianę wykonaną z płyt warstwowych, to dodatkowo na jej wewnętrzną część mocującą nakłada się warstwę silikonu.
Po zrealizowaniu powyższych czynności ponownie wstawia się ościeżnicę w otwór ścienny i wstępnie mocuje, poprzez wkręcenie śrub lub wkrętów w wykonane uprzednio otwory technologiczne. Z kolei należy ościeżnicę ustawić w taki sposób, aby jej pionowe elementy były usytuowane w jednej płaszczyźnie i w maksymalnym stopniu pionowe. Następnie wierci się pozostałe otwory montażowe w ścianie i wkręca odpowiednie łączniki, w postaci wkrętów lub śrub. Montaż górnej części ościeżnicy polega na jej ustawieniu w sposób prostoliniowy, wykluczający wklęsłość. Po stwierdzeniu poprawności usytuowania, również ten element ościeżnicy należy przymocować do ościeżnicy. Przykładowe prace montażowe związane z ościeżnicą przedstawia fot. 2.
Kolejnym etapem montażu ościeżnicy jest przyspawanie, do zamocowanych wewnątrz jej dolnej części (progu) stalowych prętów. Stabilizuje to położenie dolnej części ościeżnicy oraz eliminuje ewentualne prześwity pomiędzy przyłożoną kontrolnie poziomicą a progiem. Ostatnią czynność przykładowego procesu montażu ościeżnicy stanowi mocowanie (od strony wewnętrznej pomieszczenia chłodni) do jej dolnej części blachy uszczelniającej wraz z folią. Przed tym należy dolną blachę dokładnie uszczelnić trwale plastycznym uszczelniaczem, np. Sudaflexem.
MONTAŻ PROWADNICY GÓRNEJ
Usytuowaną nad otworem w ścianie, w którym ma być zainstalowana przesuwna brama chłodnicza, pierwszą część prowadnicy górnej należy mocować do ościeżnicy przy pomocy stosownych łączników wyposażonych śrubę, zazwyczaj z gwintem M20. Wymagana liczba łączników jest zależna od szerokości skrzydła i wynosi od 3 do 6 sztuk. Następnie należy zamocować drugą część prowadnicy górnej, na której umiejscowione będzie skrzydło po otwarciu bramy. Powinna ona znajdować się na tym samym poziomie wysokości, co przymocowana już do ościeżnicy pierwsza część prowadnicy górnej. Montaż przykładowej prowadnicy obrazuje fot. 3.
MONTAŻ SKRZYDŁA
Montaż skrzydła przesuwnych bram chłodniczych polega na zawieszeniu, przy pomocy zamocowanych do niego dwóch wózków jezdnych z wieszakami, na pierwszej części prowadnicy górnej, usytuowanej nad otworem w ścianie. Mocowanie następuje poprzez zastosowanie dwóch śrub, najczęściej z gwintem M16. Z kolei należy zainstalować ogranicznik ruchu skrzydła, łączący obie części prowadnicy górnej oraz zabezpieczający skrzydło przed wypadnięciem w trakcie jego przesuwania. Fragment skrzydła przykładowej bramy po zamocowaniu wózka jezdnego z wieszakiem pokazuje fot. 4.
Następną czynnością jest wyregulowanie przesuwu skrzydła, celem wyeliminowania tarcia uszczelki o posadzkę oraz ewentualnych innych nieprawidłowości w działaniu bramy. Realizuje się to poprzez ustawienie skrzydła regulowanym oporem u góry w takie położenie, aby znajdowało się w pozycji symetrycznej na ościeżnicy, po czym dokręcając stosownym kluczem wózki jezdne, ustala się wysokość skrzydła. Po ustawieniu zgniot uszczelki zainstalowanej na skrzydle powinien wynosić około 30 %. Prowadnice górne z zawieszonymi wózkami reguluje się poprzez dokręcanie lub odkręcanie w kierunku ościeżnicy, w celu zapewnienia właściwego uszczelnienia styku skrzydła z ościeżnicą. Dolną część bramy reguluje się za pomocą docisków dolnych i po wykonaniu tych czynności skrzydło powinno lekko dociskać uszczelkę, w sposób eliminujący możliwość powstawania ewentualnych prześwitów.
KOŃCOWY ODBIÓR
Po zakończeniu robót montażowych oraz przeprowadzeniu czynności regulacyjnych, przesuwne bramy chłodnicze powinny być poddane odbiorowi końcowemu. W jego trakcie należy sprawdzić zasadnicze funkcje i parametry zamontowanej w obiekcie bramy, w tym co najmniej:
- odchylenia od pionu i poziomu,
- przebieg otwierania i zamykania, który powinien odbywać się płynnie, bez zahamowań i ocierania o inne elementy,
- stan elementów dociskowych, ślizgowych i zderzaków z odbojami, które powinny umożliwiać otwieranie, przesuwanie oraz zamykanie bez zacięć i gwałtownego uderzania skrzydła o odboje,
- otwarte skrzydło nie powinno pod własnym ciężarem zamykać lub się otwierać,
- zamknięte skrzydło powinno przylegać równomiernie na całym obwodzie do ościeżnicy, zapewniając wymaganą szczelność pomiędzy tymi elementami bramy,
- wystawanie po wbudowaniu elementów bramy w części progowej, nie powinno być większe niż 5 mm.
inż. Zbigniew Czajka
OKNO nr 1/2020
Literatura
Normy: PN-EN 14509:2013-12, PN-EN 12425:2002,
PN-EN 12424:2002, PN-EN 12426:2002, PN-EN 1121:2001
Aprobaty Techniczne ITB: AT-15-7723/2015, AT-15-9537/2015
Materiały informacyjne firm: Z.P.H.U. ŻELAZO, Stal-Tech
.webp)
