1. WPROWADZENIE
Nowe uregulowania prawne wynikające z członkostwa Polski w Unii Europejskiej nałożyły na podmioty gospodarcze funkcjonujące w sferze produkcji i obrotu wyrobów budowlanych szereg obowiązków związanych z potwierdzeniem zgodności, znakowaniem i identyfikacją wyrobu w powiązaniu z zakresem jego stosowania. Podstawowe regulacje prawne dotyczące wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych na polski rynek, który od 1 maja br. jest częścią Unii Europejskiej, zawarte zostały w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz. U. Nr 92, poz. 881). Ustawa ta zakończyła rozpoczęty w 1999 roku proces wdrażania do prawa krajowego uregulowań europejskich wynikających z postanowień zawartych w dyrektywie Rady 89/106/EWG w sprawie zbliżenia ustaw i aktów wykonawczych państw członkowskich dotyczących wyrobów budowlanych – zwanej
w skrócie „dyrektywa wyroby budowlane”.
Najważniejsze postanowienia dyrektywy 89/106/EWG, które wyróżniają ją spośród innych dyrektyw podejścia to:
- przewiduje dwa rodzaje specyfikacji technicznych, w których zawarte są wymagania szczegółowe dla wyrobów budowlanych:
- zharmonizowane normy europejskie wyrobu,
- europejskie aprobaty techniczne,
- wymagania podstawowe określone w ww. dyrektywie dotyczą obiektów budowlanych
a nie bezpośrednio samych wyrobów budowlanych użytych do ich wznoszenia, - wyroby budowlane powinny pozwalać na wznoszenie obiektów budowlanych, które nadają się do zamierzonego użytkowania i spełniają następujące wymagania podstawowe:
- bezpieczeństwo konstrukcji,
- bezpieczeństwo pożarowe,
- higiena, zdrowie i środowisko,
- bezpieczeństwo użytkowania,
- ochrona przed hałasem,
- oszczędność energii i izolacja cieplna.
Zgodnie z wspomnianą ustawą o wyrobach budowlanych, wyrób może być wprowadzony do obrotu, jeżeli nadaje się do stosowania przy wykonywaniu robót budowlanych w zakresie odpowiadającym jego właściwościom, umożliwiając prawidłowo zaprojektowanym
i wykonanym obiektom budowlanym, w których ma być zastosowany w sposób trwały, spełnienie wymagań podstawowych.
Producent zamierzający legalnie wprowadzać do obrotu wyroby budowlane, ma obowiązek wykazać, że wyrób ten posiada właściwości odpowiednie do przeznaczenia i zakresu jego stosowania.
Aby tego dowieść, producent powinien przeprowadzić proces oceny zgodności wyrobu
z odpowiednia specyfikacją techniczną, a następnie wyrób stosownie oznakować oraz wydać deklarację zgodności. W deklaracji powinien podać informacje o wyrobie, przeznaczeniu
i zakresie stosowania oraz zastosowanym systemie oceny w procedurze potwierdzaniu zgodności, określonym w specyfikacji technicznej, z którą wyrób jest zgodny.
W oparciu o postanowienia ustawy o wyrobach budowlanych, producent może wykorzystać
i zastosować kilka możliwych rozwiązań techniczno-prawnych, które pozwalają uznać, że wyrób budowlany został legalnie wprowadzony na rynek, a producent przeprowadził wszystkie, wymagane prawnie czynności. Podstawowe możliwości to:
- dokonanie oceny zgodności wyrobu z europejską normą zharmonizowaną wdrożoną do katalogu Polskich Norm i oznakowanie ,
- dokonanie oceny zgodności wyrobu z europejską aprobatą techniczną i oznakowanie ,
- dokonanie oceny zgodności wyrobu z Polską Normą wyrobu i oznakowanie znakiem budowlanym ,
- dokonanie oceny zgodności wyrobu z krajową aprobatą techniczną i oznakowanie znakiem budowlanym .
Wyroby budowlane, które zostały oznakowane przez producentów z obszaru państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, w tym produkowane na terenie Polski, mogą być bez żadnych ograniczeń wprowadzane na krajowy rynek wyrobów budowlanych. Dodać jednak należy, że obecnie producent może wybrać sposób wprowadzania wyrobu na rynek krajowy – system europejski i oznakowanie czy system krajowy i oznakowanie znakiem budowlanym .
Możliwość ta jednak może zostać ograniczona rozporządzeniem ministra właściwego do spraw budownictwa, w którym zostanie określony wykaz zharmonizowanych norm europejskich wyrobu i wytycznych do europejskich aprobat technicznych, których zakres przedmiotowy obejmować będzie wyroby budowlane podlegające obowiązkowi oznakowania . Wyroby budowlane wskazane w tym rozporządzeniu będą mogły być wprowadzane do obrotu na rynek polski wyłącznie po ich oznakowaniu . Rozporządzenie w tym zakresie nie zostało jeszcze opracowane i nie ma również informacji na temat podjęcia prac z tym związanych.
Podkreślenia wymaga istotny fakt, że wyrób wprowadzony do obrotu na podstawie oznakowania nie może w każdym przypadku być zastosowany w obiekcie budowlanym
w kraju Unii Europejskiej. Wyrób musi także odpowiadać wymaganiom określonym
w obligatoryjnych przepisach techniczno-prawnych danego państwa, jakimi w Polsce jest rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. W warunkach tych określono np. maksymalne wartości współczynnika przenikania ciepła U k dla okien i drzwi, które w państwach południowych o cieplejszym klimacie są większe. Pomimo więc oznakowania , nie mogą być stosowane w budynkach usytuowanych w Polsce lub krajach północnych.
Jak z przedstawionych rozwiązań wynika, polski producent lub importer okien, drzwi, bram
i żaluzji ma teoretycznie kilka możliwości legalnego wprowadzenia tych wyrobów na polski rynek budowlany. Możliwości te są jednak ograniczone zasadami wynikającymi zarówno
z dyrektywy wyroby budowlane jak i ustawy o wyrobach budowlanych.
Jeżeli wydano zharmonizowaną normę europejska wyrobu lub chociażby mandat na jej opracowanie, to praktycznie nie jest możliwe udzielenie europejskiej aprobaty technicznej na taki wyrób. Wyrób ten może być znakowany tylko po dokonaniu oceny zgodności
z europejską zharmonizowaną normą. Europejską aprobatę techniczną można uzyskać tylko na wyrób budowlany, na który wydano mandat na opracowanie wytycznych do europejskich aprobat technicznych.
Z kolei krajową aprobatę techniczną udziela się dla wyrobu budowlanego, dla którego nie ustanowiono Polskiej Normy wyrobu, lub którego właściwości użytkowe odnoszące się do wymagań podstawowych różnią się istotnie od właściwości określonej w Polskiej Normie wyrobu i objętego:
- mandatem udzielonym przez Komisję Europejską na opracowanie norm zharmonizowanych lub wytycznych do europejskich aprobat technicznych,
- wykazem wyrobów budowlanych ujętych w rozporządzeniu Ministra właściwego do spraw budownictwa, dla których możliwe jest ustanowienie aprobaty technicznej, na wniosek jednostki organizacyjnej upoważnionej do wydawania aprobat technicznych.
Ustalenie więc właściwego sposobu legalnego wprowadzenia okien, drzwi, bram i żaluzji na polski rynek wymaga dobrej znajomości aktualnie obowiązujących przepisów, a przede wszystkim (stan na koniec października 2004 r.):
- ustawy z dnia 16.04.2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz. U. Nr 92, poz. 881),
- rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 11.08.2004 r. w sprawie sposobów deklarowania zgodności wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz. U. Nr 198, poz. 2041),
- rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 11.08.2004 r. w sprawie systemów oceny zgodności, wymagań, jakie powinny spełniać notyfikowane jednostki uczestniczące
w ocenie zgodności oraz sposobu oznaczania wyrobów budowlanych oznakowaniem (Dz. U. Nr 195, poz. 2011), - obwieszczenia Ministra Infrastruktury z dnia 5.07.2004 r. w sprawie wykazu mandatów udzielonych przez Komisję Europejską na opracowanie europejskich norm zharmonizowanych oraz wytycznych do europejskich aprobat technicznych, wraz
z zakresem przedmiotowym tych mandatów (M.P. Nr 32, poz. 571), - rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75,
poz. 690).
2. MANDATY KOMISJI EUROPEJSKIEJ NA OKNA, DRZWI, BRAMY I ŻALUZJE
Bardzo ważną rolę w krajowych i europejskich uregulowaniach prawnych dotyczących sfery produkcji i obrotu wyrobami budowlanymi odgrywają mandaty udzielane przez Komisję Europejską na opracowanie norm zharmonizowanych i wytycznych do europejskich aprobat technicznych.
W ust. I dyrektywy 89/106/EWG zawarto stwierdzenie, że w celu zapewnienia odpowiedniej jakości norm zharmonizowanych na wyroby, powinny być ustanawiane przez europejskie organizacje normalizacyjne na podstawie mandatów wydanych przez Komisję, zgodnie
z procedurą ustanowioną w dyrektywie 83/189/EWG i po konsultacji ze stałym Komitetem Budownictwa.
Treść merytoryczną mandatu przygotowuje Grupa Przygotowawcza wydzielona ze składu Stałego Komitetu Budownictwa. Eksperci ustalają wykaz wyrobów oraz przewidywanych zastosowań, od których zależy zakres właściwości użytkowych. Określają też listę właściwości użytkowych związanych z poszczególnymi wymaganiami podstawowymi dla obiektów, w których wyroby mają być zastosowane. Mandat musi także uwzględniać podstawowe zasady panujące w państwach członkowskich, szczególnie te, które są określone w Dokumentach Interpretacyjnych.
W Polsce mandaty na opracowanie europejskich norm zharmonizowanych opublikowane zostały w załączniku nr 1 do obwieszczenia Ministra Infrastruktury z dnia 5.07.2004 r. (M. P. Nr 32, poz. 571).
Fragment wykazu dotyczącego mandatu na okna i drzwi, bramy oraz żaluzje przedstawiony jest w sposób następujący:
Poz. |
Numer i oznaczenie mandatu |
Tytuł mandatu i wyroby nim objęte |
Inne informacje |
2 |
M/101 (CONSTRUCT 94/125) ze zmianami wprowadzonymi przez mandaty M/126 i M/130 |
Drzwi, okna i wyroby związane |
Decyzja 99/93/WE (Dz. Urz. WE L29 |
Drzwi, okna, żaluzje, bramy i związane
|
|
||
okucia budowlane |
Jak z powyższego wynika, cały asortyment drzwi, okien, bram i żaluzji oraz związanych
z nimi okuć objęty jest mandatem Komisji Europejskiej na opracowanie europejskich norm zharmonizowanych i normy takie są opracowywane przez właściwy Komitet Techniczny CEN.
Do formalności podać należy, że obwieszczenie Ministra Infrastruktury z dnia 5.07.2004 r. zawiera także załącznik nr 2 – wykaz mandatów udzielonych przez Komisję Europejską na opracowanie wytycznych do europejskich aprobat technicznych wraz z zakresem przedmiotowym tych mandatów.
Nie ujęto w nim naturalnie okien, drzwi, bram i żaluzji, a więc nie ma podstaw aby można było wydać europejskie aprobaty techniczne na te wyroby.
3. NORMY WYROBU
3.1 Europejskie normy zharmonizowane
Według definicji ujętej w dyrektywie wyro by budowlane, przez normy zharmonizowane rozumie się specyfikacje techniczne przyjęte przez CEN (Eu ropejski Komitet Normalizacyjny)
i CENELEC (Euro pejski Komitet Normalizacyjny ds. Elektrotechniki) lub obydwie te instytucje na podstawie mandatu udzielo nego przez Komisję Europejską, po uprzednim za opiniowaniu przez Stały Komitet Budownictwa.
Uważa się, że podstawowym ustaleniem technicz nym w odniesieniu do większości obecnie produko wanych wyrobów budowlanych będą normy zharmoni zowane. Stosowanie norm zharmonizowanych nie jest obowiązkowe, tak jak i innych norm. Wyroby wyprodukowane zgodnie z normami zharmonizowanymi korzystają z tzw. domniemania zgodności
z wymaganiami dyrektywy. Producent wyrobu, wskazujący jego zgodność ze specyfikacją techniczną w postaci normy zharmonizowanej, w najprostszy i najtańszy sposób zapewnia
o spełnieniu podstawowych wyma gań stawianych produktowi, co umożliwia wprowa dzenie na rynek i oznakowanie .
Dla podkreślenia ważnej roli, jaką pełnią normy zharmonizowane, ich numery – jako jedyne spośród norm – są publikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Normy te, podobnie jak inne normy euro pejskie, muszą zostać włączone przez Polski Komitet Normalizacyjny do zbioru Polskich Norm.
Jak już przedstawiono w niniejszej publikacji Komisja Europejska wydała stosowny mandat na opracowanie europejskich norm zharmonizowanych na okna, drzwi, bramy i żaluzje.
Stan prac normalizacyjnych na koniec listopada 2004 r. dotyczący tych wyrobów jest następujący:
- udzielone normy europejskie:
- EN 13241-1:2003 „Bramy – Norma wyrobu – Część 1: Wyroby bez właściwości ognioodporności i dymoszczelności” – zharmonizowana z dyrektywą – wyroby budowlane 89/106/EC,
- EN 12635:2002 „Bramy – Instalowanie i użytkowanie” – zharmonizowana z dyrektywą kompatybilność elektromagnetyczna 89/336/EC,
- EN 13659:2004 „Żaluzje – Wymagania eksploatacyjne łącznie z bezpieczeństwem” – zharmonizowana z dyrektywą – wyroby budowlane 89/106/EC,
- EN 13651:2004 „Zasłony zewnętrzne – Wymagania eksploatacyjne łącznie z bezpieczeństwem” – zharmonizowana z dyrektywą – wyroby budowlane 89/106/EC,
- EN 13120:2004 „Zasłony wewnętrzne – Wymagania eksploatacyjne łącznie z bezpieczeństwem” – zharmonizowana z dyrektywą – maszynowa 98/37/EC,
- normy europejskie w trakcie opracowywania przez Komitet Techniczny CEN:
- prEN 14351-1 „Okna i drzwi – Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne – Część 1: Okna i drzwi zewnętrzne bez właściwości dotyczących ognioodporności i dymoszczelności, łączniez właściwościami dotyczącymi odporności okien dachowych na ogień zewnętrzny” (wersja z października 2004 r. została skierowana do formalnego głosowania w CEN),
- prEN 14351-2 „Okna i drzwi – Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne – Część 2: Drzwi wewnętrzne bez właściwości dotyczących ognioodporności i dymoszczelności”,
- prEN 14351-3 „Okna i drzwi – Norma wyrobu, - Część 3: Wyroby z właściwościami dotyczącymi ognioodporności i dymoszczelności”,
- prEN 13241-2 „Bramy – Norma wyrobu – Część 2: Wyroby z właściwościami ognioodporności i dymoszczelności”,
- do katalogu Polskich Norm dotychczas wdrożono:
- PN-EN 13241-1:2004 (U) „Bramy – Norma wyrobu – Część 1: Wyroby bez właściwości ognioodporności i dymoszczelności”,
- PN-EN 12635:2004 „Bramy – Instalowanie i użytkowanie”
Przewiduje się ponadto w najbliższym okresie czasu wdrożenie do katalogu Polskich Norm:
- PN-EN 13659 (U) „Żaluzje – Wymagania eksploatacyjne łącznie z bezpieczeństwem“
- PN-EN 13651 (U) „Zasłony zewnętrzne – Wymagania eksploatacyjne łącznie z bezpieczeństwem“,
- PN-EN 131200 (U) „Zasłony wewnętrzne – Wymagania eksploatacyjne łącznie z bezpieczeństwem“.
Dodać w tym miejscu należy różnie interpretowany problem norm uznanych tzn. wprowadzonych do zbioru Polskich Norm norm europejskich w języku oryginału oznaczonych jako PN-EN (U).
Ustawa z dnia 12.09.2002 r. o normalizacji (Dz. U. Nr 169, poz. 1386) w art. 5 p-kt 4 stwierdza, że Polskie Normy mogą być powoływane w przepisach prawnych po ich opublikowaniu w języku polskim.
3.2 Polskie Normy wyrobu
Wspomniana już ustawa o normalizacji stwierdza, że Polska Norma jest normą krajową przyjętą w drodze konsensusu przez krajową jednostkę normalizacyjną, powszechnie dostępną i oznaczoną – na zasadzie wyłączności – symbolem PN.
Polska Norma wyrobu powinna określać co najmniej wymagania dotyczące właściwości użytkowych tego wyrobu oraz metody ich sprawdzenia (badania). Aby spełniała wymogi specyfikacji technicznej (dokumentu odniesienia) powinna wskazywać także system oceny zgodności. Jeżeli jednak nie określa, to producent zobowiązany jest stosować system oceny zgodności wynikającej z rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 11.08.2004 r. w sprawie deklarowania zgodności wyrobów budowlanych … .
Dostępna literatura fachowa np. publikacja „Wyroby budowlane na rynku UE. Nowe obowiązki producentów, importerów oraz sprzedawców” wydane przez FORUM we
wrześniu 2004 r. podaje, że jako krajową specyfikacje techniczną stosować można także normy PN-EN nie będące normami zharmonizowanymi.
Wg wiedzy autora, z zakresu okien, drzwi, bram i żaluzji nie opracowano dotychczas żadnej Polskiej Normy wyrobu, która mogłaby stanowić specyfikację techniczną dla wydania krajowej deklaracji zgodności.
Formułowane były opinie, że normy branżowe np. BN-83/90.31-18.00 na ościeżnice stalowe drzwiowe mogą być dokumentem odniesienia do wystawienia przez producenta deklaracji zgodności, co dopuszcza wyrób do obrotu i stosowania. Jest to stwierdzenie nieuprawnione, gdyż zarówno obowiązujący do 30.04.2004 r. Art. 10 Prawa budowlanego oraz obowiązująca obecnie ustawa o wyrobach budowlanych (Art. 5.1 i 8.1) zawierają postanowienia, że dokonanie oceny zgodności i wydanie deklaracji zgodności następuje na podstawie Polskiej Normy. Jednocześnie ustawa o normalizacji (zarówno z dnia 3.04.1993 r. jak i obecnie obowiązująca z dnia 12.09.2002 r.) jednoznacznie stwierdza, że Polska Norma jest normą krajową oznaczoną symbolem PN. Oznaczona więc symbolem BN norma branżowa nie może być dokumentem odniesienia do dokonywania oceny zgodności.
4. APROBATY TECHNICZNE
4.1 Europejskie aprobaty techniczne
Europejska aprobata techniczna udzielana jest na podstawie każdorazowej indywidualnej ocenie danego wyrobu. Podaje ona warunki i wymagania decydujące o przydatności tego wyrobu do zadeklarowanego przez producenta zamierzonego zastosowania.
Europejska aprobata techniczna jest więc z jednej strony dokumentem o zakresie przedmiotowym zawężonym do konkretnego wyrobu pochodzącego od określonego producenta, a z drugiej strony zakres jej postanowień jest dużo większy od indywidualnej charakterystyki wyrobu opuszczającego wytwórnię. Dokumentaprobaty w miarę potrzeb zawiera bowiem informacje o nie objętych normami metodach badań, specyficznych warunkach stosowania w obiektach budowlanych czy nawet zasadach projektowania.
Zgodnie z postanowieniami art. 8 dyrektywy 89/106/EWG europejska aprobata techniczna może być udzielona w przypadku, kiedy:
- nie istnieje zharmonizowana norma europejska właściwa przedmiotowo dla danego wyrobu,
- Komisja Europejska nie wydała zlecenia (mandatu) na opracowanie takiej normy,
- Komisja Europejska jest zdania, że nie można jeszcze opracować normy zharmonizowanej na dany wyrób,
- żadna norma krajowa nie została przyjęta na poziomie europejskim,
- wyrób różni się w sposób istotny od wyrobów objętych odpowiednią normą zharmonizowaną.
W określonych przypadkach Komisja może także wyrazić zgodę na opracowanie europejskiej aprobaty technicznej mimo, że na wyrób wydano mandat na normę zharmonizowaną.
Możliwość udzielenia europejskiej aprobaty technicznej dla wyrobu ustalana jest zawsze przez Komisję Europejską. Wnioski producentów o udzielenie europejskich aprobat technicznych, kierowane do jednostek aprobujących, rozpatrywane są wstępnie przez Radę Techniczną Europejskiej Organizacji do Spraw Aprobat Technicznych – EOTA.
W przypadku, kiedy zostaną uznane za uzasadnione, przekazywane są do rozpatrzenia Komisji Europejskiej, która w uzgodnieniu z CEN (Europejski Komitet Normalizacyjny) podejmuje decyzję czy dla danego wyrobu rzeczywiście nie są prowadzone żadne prace normalizacyjne objęte mandatem.
W przypadku jeżeli CEN nie prowadzi ani nie zamierza prowadzić takich prac, to Komisja
udziela zgody na wydanie europejskiej aprobaty technicznej. Jeżeli wniosków dotyczących danego wyrobu lub grupy wyrobów jest kilka, a rozpoznanie rynku wskazuje, że liczba producentów jest znacząca, to zgoda na udzielenie europejskiej aprobaty technicznej oznacza przygotowanie i udzielenie mandatu (zlecenia) dla EOTA na opracowanie „Wytycznych do europejskich aprobat technicznych”. Dokument taki powinien zawierać zasady i kryteria oceny obowiązujące wszystkie jednostki aprobujące przy ocenie przydatności objętych wytycznymi wyrobów. Dopiero po opracowaniu wytycznych przez EOTA i zatwierdzeniu ich przez Komisję Europejską możliwe jest rozpoczęcie procedury zmierzającej do wydania europejskiej aprobaty technicznej.
W przypadku, kiedy zdaniem ekspertów wyrób produkowany jest praktycznie przez tylko
jednego producenta, decyzja Komisji w sprawie udzielenia aprobaty oznacza zgodę na zastosowanie procedury według art. 9, ust. 2 dyrektywy 89/106/EWG, tzn. upoważnienie do wydania europejskiej aprobaty technicznej bez wcześniejszego opracowania wytycznych.
Przypomnieć należy, że na okna, drzwi, bramy i żaluzje Komisja Europejska wydała mandat M/101 na opracowanie europejskich norm zharmonizowanych co uniemożliwia udzielenie europejskich aprobat technicznych.
4.2 Krajowe aprobaty techniczne
Ustawa o wyrobach budowlanych stwierdza w art. 9.1, że aprobaty techniczne udziela się dla wyrobu budowlanego, dla którego nie ustanowiono Polskiej Normy wyrobu albo wyrobu budowlanego, którego właściwości użytkowe odnoszące się do wymagań podstawowych różnią się istotnie od właściwości określonych w Polskiej Normie wyrobu. Dodano ponadto, że wyrób powinien być objęty mandatem udzielonym przez Komisję Europejską na opracowanie norm zharmonizowanych lub wytycznych do europejskich aprobat technicznych.
Jak z powyższej definicji wynika, w pierwszej kolejności ustalać należy, czy dany wyrób jest wyrobem budowlanym. Dla celów niniejszej publikacji określić można praktyczną definicję takiego wyrobu:
„Wyrobem budowlanym jest tylko taki wyrób, na który Komisja Europejska wydała mandat na opracowanie normy zharmonizowanej lub wytycznych do europejskich aprobat technicznych”.
Jeżeli więc wyrób ujęty jest w wykazach mandatów stanowiących załączniki do obwieszczenia Ministra Infrastruktury z dnia 5.07.2004 r. i dotychczas nie opracowano Polskiej Normy wyrobu, to producent (lub jego przedstawiciel) może wystąpić do właściwej jednostki aprobującej o udzielenie krajowej aprobaty technicznej.
Taki przypadek zachodzi w odniesieniu do okien, drzwi, bram oraz żaluzji i zasłon zewnętrznych lub wewnętrznych, na które Komisja Europejska wydała mandat M/101 na opracowanie europejskich norm zharmonizowanych, a dotychczas nie ustanowiono Polskich Norm wyrobu.
Udzielenie krajowej aprobaty technicznej następuje zgodnie z poniżej przedstawioną procedurą.
Nowoustanowiona Ustawa o wyrobach budowlanych określa, że aprobaty techniczne udziela się odpłatnie, na koszt wnioskodawcy, na czas określony dla wyrobu budowlanego, dla którego nie ustanowiono Polskiej Normy wyrobu albo wyrobu budowlanego, którego właściwości użytkowe, odnoszące się do wymagań podstawowych różnią się od właściwości określonych w Polskiej Normie wyrobu. Podobne zasady obowiązują odpowiednio do zmiany lub przedłużenia terminu ważności aprobaty technicznej.
Krajowa aprobata techniczna udzielana jest na podstawie oceny właściwości użytkowych
i przewidywanej trwałości należycie zidentyfikowanego wyrobu budowlanego. Powinno to być potwierdzone, w zależności od potrzeb badaniami, obliczeniami, oględzinami, opiniami ekspertów i innymi dokumentami, z zastosowaniem przepisów szczególnych, w tym techniczno-budowlanych i Polskich Norm wyrobu.
Jednocześnie w Ustawie o wyrobach budowlanych zawarto stwierdzenie, że minister właściwy do spraw budownictwa gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej wyda nowe rozporządzenie dotyczące działalności aprobacyjnej.
W Dzienniku Ustaw z dnia 23.11.2004 r. Nr 249 ukazało się rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 8 listopada 2004 r. w sprawie aprobat technicznych oraz jednostek upoważnionych do ich wydawania. Rozporządzenie określa sposób udzielania, zmiany
i uchylenia aprobat technicznych, jednostki organizacyjne upoważnione do ich wydawania oraz wysokość i sposób ustalania odpłatności za prace aprobacyjne.
W procedurze aprobacyjnej partnerami są: z jednej strony wnioskodawca – producent wyrobu budowlanego, a z drugiej strony upoważniona przez MSWiA jednostka udzielająca aprobatę techniczną. Właściwa współpraca tych partnerów umożliwia przeprowadzenie szybkiego
i sprawnego procesu aprobacyjnego.
Podstawą rozpoczęcia procesu aprobacyjnego w upoważnionej jednostce jest złożenie przez producenta lub jego przedstawiciela wniosku o udzielenie aprobaty technicznej. Formularze wniosków opracowane są przez jednostki aprobujące na wzór wniosku o udzielenie europejskiej aprobaty technicznej i są dostępne w tych jednostkach lub na ich stronach internetowych.
Wniosek powinien zawierać:
- określenie i adres wnioskodawcy oraz miejsce produkcji wyrobu budowlanego;
- nazwę techniczną i nazwę handlową oraz jego odmiany asortymentowe,
- opis techniczny wyrobu budowlanego oraz zastosowanych materiałów i podzespołów,
- przeznaczenie i zakres zastosowań wyrobów budowlanych;
- dane dotyczące właściwości użytkowych i właściwości technicznych wyrobu budowlanego oraz jego wpływu na środowisko;
- informacje na temat systemu zakładowej kontroli produkcji;
- warunki techniczne zastosowania wyrobu budowlanego.
Do wniosku dołącza się:
- pełnomocnictwo, jeżeli wnioskodawca nie występuje w postępowaniu aprobacyjnym osobiście;
- rysunki techniczne, uzupełniające opis wyrobu budowlanego;
- dokumenty potwierdzające dane dotyczące właściwości użytkowych i właściwości
technicznych wyrobu budowlanego, w tym raporty z przeprowadzonych badań
wyrobu budowlanego; - certyfikaty, atesty i opinie dotyczące wyrobu budowlanego, wydane na podstawie
odrębnych przepisów; - dowód opłaty za przeprowadzenie weryfikacji wniosku.
Dodać można, że przy wyrobach prostych nie zachodzi konieczność sporządzenia wszystkich wymienionych pozycji. Najczęściej wnioskodawcy składając wniosek o udzielenie aprobaty technicznej zlecają równocześnie tej jednostce przeprowadzenie badań aprobacyjnych. Raporty z przeprowadzonych badań są dostarczone w terminie późniejszym.
Po rozpatrzeniu wniosku, polegającego na formalnej i merytorycznej weryfikacji oraz sprawdzeniu kompletności załączników (dokumentacji technicznej, sprawozdań z badań, instrukcji montażu, konserwacji i użytkowania, certyfikatów, atestów materiałowych itp.) zostaje on zarejestrowany. Zaznaczyć tutaj należy, że aprobata techniczna udzielana jest producentowi, więc jeżeli wnioskodawcą nie jest producent, to niezbędne jest pisemne upoważnienie do działania w jego imieniu.
Po zarejestrowaniu jednostka aprobująca przesyła do Wnioskodawcy w terminie 1 miesiąca pismo potwierdzające przyjęcie wniosku określając jednocześnie ewentualne wymagane uzupełnienie dokumentacji lub wyników badań. Po uzupełnieniu wniosku jednostka aprobująca opracowuje POROZUMIENIE w sprawie postępowania aprobacyjnego, które również zostaje przekazane Wnioskodawcy do podpisu. POROZUMIENIE określa zobowiązania stron w trakcie trwania procedury aprobacyjnej (nie jest to umowa)
i obligatoryjnie posiada załącznik z wyceną prac aprobacyjnych. Po uzupełnieniu dokumentacji i podpisaniu POROZUMIENIA rozpoczyna się właściwy proces aprobacyjny obejmujący:
- analizę dokumentacji,
- ustalenie właściwości technicznych i wymagań oraz metod ich sprawdzania,
- ocenę techniczną przydatności wyrobu,
- określenie systemu oceny zgodności wyrobu oraz związanych z nim wymagań.
Jeżeli w trakcie postępowania aprobacyjnego, ale nie później niż w ciągu 2 miesięcy od podpisania POROZUMIENIA jednostka aprobująca stwierdzi uzasadnioną potrzebę dalszego uzupełnienia dokumentacji wnioskowej, to określa ją w tzw. stanowisku, przesłanym do wnioskodawcy. Może również wystąpić konieczność przeprowadzenia wizji lokalnej
u producenta.
Dalszy przebieg procedury aprobacyjnej jest następujący:
- opracowanie projektu aprobaty technicznej,
- sprawdzenie projektu (w uzasadnionych przypadkach także przez wnioskodawcę),
- opracowanie specjalistycznych opinii,
- akceptację przez Dyrektora jednostki i udzielenie aprobaty technicznej.
W przypadku, gdy do wniosku nie dołączono raportów z badań, a tylko poświadczenie o ich zleceniu do akredytowanej jednostki, to do udzielenia aprobaty technicznej niezbędne jest zakończenie badań aprobacyjnych z pozytywnym wynikiem.
5. PODSUMOWANIE
5.1 Wprowadzanie do obrotu na terenie Polski
Do czasu wydania przez ministra właściwego do spraw budownictwa rozporządzenia zawierającego wykaz, w którym ujęte będą zharmonizowane normy europejskie wyrobu na okna i drzwi, bramy oraz żaluzje i zasłony zewnętrzne lub wewnętrzne jako podlegające obowiązkowi znakowania , wprowadzanie do obrotu na rynek polski tych wyrobów może następować po dokonaniu oceny zgodności z krajową aprobatą techniczną i oznakowaniu znakiem budowlanym . Dotyczy to zarówno producentów krajowych jak i przedstawicieli producentów zagranicznych.
W przypadku wcześniejszego wdrożenia do Katalogu Polskich Norm zharmonizowanych norm europejskich na:
- okna i drzwi (PN-EN 14351-1 i 2)
- bramy (PN-EN 13241-1 i 2)
- żaluzje (PN-EN 13659), zasłony zewnętrzne (PN-EN 13651) i zasłony wewnętrzne
(PN-EN 13120)
producent krajowy lub przedstawiciel producenta zagranicznego będzie miał możliwość wyboru wprowadzenia tych wyrobów na rynek polski na podstawie dokonania oceny zgodności z zharmonizowaną normą europejską i oznakowaniu wyrobu lub po dokonaniu oceny zgodności z udzieloną krajową aprobatą techniczną i oznakowaniu wyrobu znakiem budowlanym .
Po wydaniu (na podstawie Art. 5.2 ustawy o wyrobach budowlanych) przez ministra właściwego do spraw budownictwa rozporządzenia „w którego wykazie norm zharmonizowanych obejmujących wyroby budowlane podlegające obowiązkowi znakowania ujęte będą okna i drzwi, bramy oraz żaluzje i zasłony zewnętrzne i wewnętrzne, ich wprowadzanie do obrotu na terenie Polski będzie możliwe tylko po przeprowadzeniu oceny zgodności z normą zharmonizowaną i oznakowaniu wyrobu .
5.2 Wprowadzenie do obrotu na obszar państw członkowskich Unii Europejskiej
W okresie do wydania i ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej numerów właściwych norm oraz upłynięciu okresu przejściowego określonego w poszczególnych normach, wprowadzenie do obrotu w krajach Unii Europejskiej okien i drzwi, bram oraz żaluzji i zasłon zewnętrznych lub wewnętrznych następuje na podstawie obowiązujących
w danym państwie przepisów. Przepisy te w większości państw są podobne do obowiązujących w tej dziedzinie w Polsce, czyli po dokonaniu oceny zgodności z krajową aprobatą techniczną.
Aby więc polski producent mógł wprowadzać do obrotu w tych państwach produkowane przez siebie okna i drzwi, bramy oraz żaluzje i zasłony musi w pierwszej kolejności rozeznać obowiązujące w państwie, do którego chce eksportować wyroby przepisy i uzyskać np. tamtejszą aprobatę techniczną. Na tej podstawie powinien wystawić, również zgodnie z obowiązującym w danym państwie formularzem deklarację zgodności wyrobu, po czym
w sposób legalny można wprowadzać okna i drzwi, bramy oraz żaluzje zewnętrzne lub wewnętrzne do obrotu.
Po ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej numerów właściwych norm
i upłynięciu okresu przejściowego, wprowadzenie do obrotu w krajach Unii Europejskiej produkowanych przez polskich producentów okien i drzwi, bram oraz żaluzji i zasłon zewnętrznych lub wewnętrznych będzie możliwe tylko po dokonaniu stosownej oceny zgodności, wydaniu europejskiej deklaracji zgodności i oznakowanie wyrobu.
inż. Zbigniew Czajka
COBR PEWB „Metalplast” Poznań