Mija drugi rok obowiązywania Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego nr 305/2011, dotyczącego wyrobów budowlanych – czyli miedzy innymi okien i drzwi.
Organy nadzoru rynku i służby celne posługują się nim jako dokumentem odniesienia dla wymagań ogólnych i niestety, trzeba w tym miejscu przyznać, że jeśli chodzi o znajomość jego zawartości, posiadają jeszcze sporą przewagę nad naszymi producentami i importerami.
Co więcej, rośnie świadomość wymagań formalnych, dotyczących stolarki otworowej wśród odbiorców, zarówno indywidualnych jak i pośredników, również przez fakt, że dokument ten jest ogólnodostępny.
Wymienione wyżej Rozporządzenie nie podaje klas, wartości, nie zawiera instrukcji montażu, ani wskazówek dotyczących konstrukcji wyrobów budowlanych.
Jest to zbiór wymagań jakie należy spełnić by móc sprzedawać te wyroby na terenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego – na przykład: Rozdział III „Obowiązki podmiotów gospodarczych”, zawiera Artykuł 11 zatytułowany „Obowiązki producentów”, opisujący w sposób jasny i konkretny za co odpowiadają producenci.
Art.11 „1. Producenci sporządzają deklarację właściwości użytkowych zgodnie z art. 4 i 6 oraz umieszczają oznakowanie CE zgodnie z art. 8 i 9. Producenci sporządzają, jako podstawę do deklaracji właściwości użytkowych, dokumentację techniczną opisującą wszystkie istotne elementy związane z wymaganym systemem oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych.”
Oczywiście nie przytoczę tu artykułu 4 i 6 i artykułu 8 czy 9 – z premedytacją - gdyż mam nadzieję, że ciekawość skłoni zainteresowanych do zapoznania się osobiście z odpowiednimi fragmentami wymienionego dokumentu.
Parę linijek dalej można znaleźć kolejną „ciekawostkę”:
Art.11 „3.(…) Producenci – w stosownych przypadkach w odniesieniu do zapewnienia dokładności, wiarygodności i stałości deklarowanych właściwości użytkowych wyrobu budowlanego –prowadzą badania próbek wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu lub udostępnionych na rynku, rozpatrują reklamacje oraz – jeśli wystąpi taka konieczność – prowadzą ewidencję skarg, wyrobów niezgodnych i wyrobów wycofanych od użytkowników, a także informują dystrybutorów o tego rodzaju działaniach w zakresie monitorowania.”
Metodą właściwą na spełnienie tego wymagania według rozporządzenia 305/2011 jest zastosowanie się do zharmonizowanych specyfikacji technicznych:
Rozdział IV „Zharmonizowane specyfikacje techniczne”, Artykuł 17 „Normy zharmonizowane”, zgodnie z którym:
„3. Normy zharmonizowane określają metody i kryteria oceny właściwości użytkowych wyrobów budowlanych w odniesieniu do ich zasadniczych charakterystyk.”
czyli np. w przypadku zwykłych okien i drzwi zewnętrznych, normy PN-EN 14351-1+A1:2010, która określa dokładnie co to są badania ITT, jakie właściwości użytkowe uważane są za zasadnicze, jakie komponenty mają, lub mogą mieć wpływ na poziom tych właściwości:
Wstęp „(28) Mając na uwadze zapewnienie dokładności i wiarygodności deklaracji właściwości użytkowych, należy ocenić właściwości użytkowe wyrobu budowlanego oraz skontrolować produkcję w zakładzie zgodnie z odpowiednim systemem oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych danego wyrobu budowlanego. (...)”
Tu również pomoże norma zharmonizowana, która odpowiada na pytania jak dokonywać odpowiednich ocen, badań, jak określić ich zakres i częstotliwości wykonania. W jakim przypadku producent może wykonywać te czynności we własnym zakresie, a kiedy musi zaangażować jednostkę notyfikowaną. A także, kto odpowiada przed nadzorem budowlanym i klientem w przypadku stosowania kaskadowanych wyników badań, czy też czego należy oczekiwać od dostawców systemów.
Wszelkie niezbyt jasne czy wydające się jako mało konkretne określenia jak np. „typ wyrobu”, zostały zdefiniowane w jednoznaczny sposób (Art.2 „Definicje”):
„9) „typ wyrobu” oznacza zestaw reprezentatywnych poziomów lub klas właściwości użytkowych w odniesieniu do zasadniczych charakterystyk wyrobu budowlanego wyprodukowanego przy zastosowaniu danej kombinacji surowców lub innych składników w określonym procesie produkcyjnym;”
Teraz wiadomo co naprawdę oznaczają badania wstępne typu i dlaczego „jakieś badania”, zarówno wykonane indywidualnie, czy udzielone przez dostawcę systemu, bez dostępnego szczegółowego, zgodnego z normą raportu, opisującego w dostatecznym stopniu zestaw komponentów i specyficzne cechy konstrukcji, niekoniecznie uprawniają producenta do wprowadzania wyrobu na rynek Europejski za pomocą oznakowania CE:
Art.8 „(…)Jeżeli deklaracja właściwości użytkowych nie została sporządzona przez producenta zgodnie z art. 4 i 6, oznakowania CE nie umieszcza się.
Poprzez umieszczenie lub zlecenie umieszczenia oznakowania CE producent wskazuje, że bierze na siebie odpowiedzialność za zgodność wyrobu budowlanego z deklarowanymi właściwościami użytkowymi oraz za jego zgodność ze wszystkimi mającymi zastosowanie wymaganiami określonymi w niniejszym rozporządzeniu i innym stosownym ustawodawstwie harmonizacyjnym Unii odnoszącym się do umieszczania tego oznakowania.”
Oczywiście, powyższe cytaty nie dadzą obrazu całości, lecz zadaniem tych fragmentów Rozporządzenia 305/2011 jest jedynie przedstawić próbkę informacji, które dla każdego producenta, importera czy dystrybutora drzwi i okien, mają pierwszorzędne znaczenie. Rozszerzenie tej informacji o zawartość normy zharmonizowanej pozwoli na wyciągnięcie prostego wniosku:
Podstawowym obowiązkiem producenta jest określenie typu wyrobu, osiągów jego właściwości zasadniczych i utrzymanie ich poziomu poprzez prowadzenie produkcji tego wyrobu w warunkach kontrolowanych (za pomocą systemu zakładowej kontroli produkcji, zgodnego z normą zharmonizowaną).
Dowodem spełnienia tego obowiązku jest wystawienie deklaracji właściwości użytkowych i prawo do oznakowania wyrobu znakiem CE. Artykuł 4 rozporządzenia stwierdza, że „(…) O ile brak obiektywnych wskazań, że jest inaczej, państwa członkowskie przyjmują, że deklaracja właściwości użytkowych sporządzona przez producenta jest dokładna i wiarygodna.”, ale zapewniam, że wszystkie organy nadzoru rynku Państw Członkowskich prowadzą regularne kontrole, o czym przekonali się producenci i importerzy, którzy zaniedbali powyższy obowiązek, lub nadużyli wynikających z niego praw do korzystania ze wspólnego rynku.
Osobnym zagadnieniem stają się wymagania krajowe, przy czym należy stwierdzić, że kolejne aktualizacje Rozporządzenia Ministra Infrastruktury „w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie” prowadzą do coraz większego stopnia spójności z prawodawstwem Unii Europejskiej. Każdy producent znajdzie w pozycji 690 informacje dotyczące wymagań szczegółowych, dotyczących minimalnych osiągów właściwości dla jego wyrobu. Jednak przywołane w nim normy badawcze, klasyfikacyjne i wymagane systemy oceny zgodności dopasowane zostały do załącznika V przywołanego wyżej rozporządzenia.
Laboratorium Techniki Budowlanej chętnie udzieli odpowiedzi na wszelkie pytania, z którymi zwrócą się do nas producenci, którzy znajdą niejasności, bądź będą potrzebowali wyjaśnień odnośnie dokumentów przywołanych powyżej.
Autor: Marcin Żyła LTB Sp. z o.o.
OKNO nr 1/2015
