Metoda określania poziomu zagrożenia i sposobu zabezpieczenia.

Metoda określania poziomu zagrożenia i sposobu zabezpieczenia.

Słowo „zabezpieczenie” odnosi się do przedsięwzięć mających na celu ograniczenie sposobności działania przestępczego i utrudniających jego dokonanie.

Sposoby zapobiegania włamaniom mogą być typu: organizacyjnego, budowlanego, mechanicznego i elektroniczne.

Przez sposoby organizacyjne, które wybiegają poza ramy tej publikacji, rozumie się między innymi:

• prawidłowy nadzór. Przez nadzór rozumie się tu połączenie zapobiegania włamaniom i zapobiegania pożarom,
• nie pozostawianie żadnych okien i drzwi w stanie otwartym w czasie nieobecności, chociażby tylko krótkiej,
• nie pozostawianie na widocznym miejscu rzeczy kosztownych (nic nie może sprawiać wrażenia atrakcyjności),
• nie pozostawiania (wieszania) w mieszkaniu przy wejściu kluczy jak również w miejscach gdzie można je sfotografować z pewnej odległości,
• nie stwarzanie wrażenia nieobecności (np. przez pozostawianie korespondencji w umieszczonej na zewnątrz skrzynce pocztowej),
• brak w obejściu „środków pomocniczych” w postaci przyrządów (siekiery, pręty stalowe itp.), pozostawionych drabin i innych.

Sposoby elektroniczne polegają na zainstalowaniu systemów sygnalizacji włamań alarmujących akustycznie i/lub świetlnie oraz powiadamianiem profesjonalnych służb ochrony.

Sposoby budowlane to takie ukształtowanie budynków i ich otoczenia, by były one utrudnieniem dla włamywaczy. A więc m.in.: nie tworzenie „martwych” pól obserwacyjnych dla służb ochrony i monitoringu, ogrodzenia, prawidłowe oświetlenie czy uniemożliwienie posługiwania się pojazdami na chronionym terenie.

Przedmiot - bezpieczeństwo przed włamaniem - jest bardzo obszerny i zawiera wiele aspektów, stąd publikacja przedstawia zaledwie małą część całego zagadnienia.

Zauważyć jednak należy, że zagadnienie zabezpieczenia mienia może kolidować z bezpieczeństwem ludzi. Nie można przy pomocy mechanicznych środków zabezpieczających tworzyć z obiektów, w których oni przebywają „pułapek”, z których nie można się wydostać w przypadku pożaru czy innego kataklizmu, gdy jedyna droga ewakuacji zostanie odcięta przez ogień. Stąd przy projektowaniu zabezpieczeń należy uwzględniać drogi ewakuacji i stosować rozwiązania pozwalające na swobodne opuszczenie znajdujących się w pomieszczeniach osób a jednocześnie uniemożliwić przedostawanie się do pomieszczeń niepowołanych osób.

Nietrudno zauważyć, że nie wszystkie obiekty, mieszkania czy inne pomieszczenia są jednakowo narażone na włamanie. Dla przykładu - w obiekcie biurowym najbardziej narażone na włamanie są pomieszczenia kasowe czy pokoje, w których przechowuje się sprzęt komputerowy. Podobnie większe jest zagrożenie na włamanie sklepu jubilerskiego, kantoru wymiany czy sklepu monopolowego (choć z innych względów) niż sklepu warzywnego. Również w większym stopniu zagrożone na włamanie jest mieszkanie na parterze od mieszkań położonych na wysokich piętrach czy dom jednorodzinny stojący z dala od innych zabudowań od domu jednorodzinnego w zabudowie szeregowej czy gęstej zabudowie.

Przyjmijmy dla dalszych rozważań 4 kategorie zagrożenia:kategoria I – zagrożenie małe,

• - kategoria II – zagrożenie średnie,
• - kategoria III – zagrożenie wysokie,
• - kategoria IV – zagrożenie bardzo wysokie.

Zaliczenie do jednej z podanych wyżej kategorii zagrożenia zależy od wielu czynników, którym można przypisać wartości punktowe. Najważniejsze z nich w przypadku mieszkań to:

1. wartość inwentarzowa znajdująca się wewnątrz budynku czy pomieszczenia, przy czym pod pojęciem „inwentarza” rozumiem wszystkie znajdujące się w obiekcie wartości, jak wartości pieniężne, biżuteria, sprzęt audiowizualny czy zbiory sztuki np. obrazy, monety, porcelana, zbiory filatelistyczne itp.

2. stopień atrakcyjności inwentarza. Im jest on łatwiejszy do zagrabienia, transportu i upłynnienia, tym bardziej narażony jest na włamanie. Najbardziej narażone są wartości pieniężne. Bardziej narażona będzie biżuteria od obrazów czy porcelany. Mniej narażone będą futra czy sprzęt audiowizualny, jeszcze mniej antyczne meble kłopotliwe w transporcie i upłynnieniu itd.

3. atrakcyjność zawodu lub prowadzonej działalności gospodarczej. Przedstawiciele pewnych zawodów prowadzący dochodową działalność gospodarczą ponoszą większe ryzyka włamań niż inni. Do tej grupy należą np. właściciele firm, dużych warsztatów, sklepów, kantorów wymiany, prywatnych praktyk lekarskich, prawniczych, dużych gospodarstw rolnych itp. W dużo mniejszym stopniu ryzyko włamań zagraża szeregowym pracownikom oświaty, przemysłu czy handlu.

4. możliwość liczenia na współdziałanie i pomoc sąsiadów. Im ściślej współpracujemy z sąsiadami tym jest większa możliwość odstraszenia potencjalnych włamywaczy czy szybszego przekazania informacji o dokonanym włamaniu do organów ścigania. Daje to większe prawdopodobieństwo ujęcia sprawców.

5. zakres przestępczości w okolicy. Zgodnie ze statystykami włamań, są pewne rejony w miastach i poza nimi, w których włamania są częstsze niż gdzie indziej. Dotyczy to zwłaszcza peryferii dużych miast oraz rejonów, w których zamieszkuje znaczna ilość ludzi z tzw. marginesu społecznego. Związane to jest również z odległością od posterunków policji i drogami patrolowania, które są częstsze w śródmieściu niż na obrzeżach miasta.

6. gęstość zaludnienia - faktem jest, że kontrola społeczna spełnia coraz to mniejszą rolę, zwłaszcza w dużych miastach, gdzie ludzie są najczęściej bezimienni i wykazują coraz większą niechęć do interweniowania w sprawy innych. Tym niemniej gęstość zaludnienia jest czynnikiem zniechęcającym wielu włamywaczy a zwłaszcza tych, którzy dokonują włamań metodami siłowymi powodującymi znaczny hałas.

7. lokalizacja - usytuowanie budynku czy mieszkania. Ryzyko włamania należy w przypadku mieszkań rozpatrywać w dwóch grupach: mieszkania w budynkach wielorodzinnych i mieszkania w budynkach jednorodzinnych. Znacznie bardziej zagrożone są mieszkania w budynkach jednorodzinnych, choćby z faktu, że posiadanie takiego domu świadczy najczęściej o większej zamożności mieszkańców niż lokatorów w bloku mieszkalnym. Rozpatrując budynki jednorodzinne, większe ryzyko włamania ponoszą właściciele domów stojących w znacznej odległości od innych niż właściciele domów w zabudowie szeregowej czy bardzo gęstej. W budynkach wielorodzinnych na włamanie narażone są najbardziej mieszkania na parterze, i to nie tylko z tego powodu, że dodatkową drogą włamania mogą być okna, lecz także z tej przyczyny, że łatwiejszą drogę odwrotu mają włamywacze z mieszkania na parterze niż z wyższych pięter.

Omówione wyżej czynniki są podstawowymi. Obok nich można wymienić szereg innych, które mają mniejsze znaczenie lub które trudno określić. Niektóre źródła do czynników ryzyka zaliczają także:

- konstrukcję budynku,
- typy ościeżnic drzwiowych i okiennych,
- jakość okuć drzwiowych i okiennych,
- dostęp pieszych do boków i tyłu budynku mieszkalnego,
- łatwość dostępu i poruszania się samochodem,
- godziny zajmowania mieszkania oraz sąsiednich nieruchomości,
- widok dostępny przechodniom,
- poziom oświetlenia.

Inne czynniki będą decydujące w przypadku sklepów i biur. Będą to:

1. atrakcyjność inwentarza - przy określaniu atrakcyjności inwentarza powstaje podstawowa trudność z jego ścisłym podziałem, gdyż przy występującej w handlu różnorodności towarów trudno jest określić jednoznacznie jego atrakcyjność. Na pewno istotne znaczenie będzie mieć łatwość jego transportu i zbycia. Na pewno najbardziej zagrożone są sklepy handlujące towarami o dużej wartości, łatwymi do transportu i zbycia (np. sklepy jubilerskie, sklepy ze sprzętem audio-wizualnym) oraz pokoje kasowe i centra komputerowe z zakładach pracy. Mniej narażone będą sklepy handlujące towarami o dużej wartości, trudniejszymi do transportu i zbycia (np. sklepy z towarami luksusowymi, a także apteki i pomieszczenia w szpitalach, w których znajdują się narkotyki i podobne leki). Najmniej narażone będą sklepy handlujące towarami o małej wartości i trudnymi w transporcie (np. sklepy: spożywcze, chemiczne, warzywno - owocowe, księgarnie itp.)

2. nadzór elektroniczny i służb ochrony mienia - pojawia się tutaj dylemat, czy bardziej skuteczny jest nadzór na miejscu strzeżonym, czy nadzór elektroniczny z powiadomieniem służb centrali dysponującej zmechanizowanymi patrolami.

3. lokalizacja - kolejny bardzo istotny czynnik decydujący o zagrożeniu włamaniem. Zależy on od położenia sklepu, od tego czy znajduje się on w śródmieściu, na ulicy o całodobowym znacznym ruchu i często patrolowanej przez policję, czy w śródmieściu ale na bocznej ulicy lub w oficynie, czy też na peryferiach. Zależy również od odległości od budynków zamieszkałych, od możliwości użycia transportu oraz od jeszcze innych przyczyn.

4. wartość inwentarzowa - wydaje się, że najistotniejszy czynnik z punktu widzenia budownictwa mieszkaniowego będzie miał w tym przypadku mniejsze znaczenie, gdyż włamywacz nie jest w stanie zagarnąć całego znajdującego się w sklepie mienia i będzie dokonywał selekcji zgodnie z kryteriami atrakcyjności towarów.

5. gęstość zaludnienia - oczywiste jest, że bardziej zagrożone są sklepy i biura tam, gdzie zaludnienie jest małe

6. zakres przestępczości w okolicy - podobnie jak w przypadku mieszkań sklepy i biura w pewnych rejonach są bardziej narażone na włamania i związane to jest nie tylko z lokalizacją ich w śródmieściu czy na peryferiach.

Z innych czynników można wymienić także:

- potencjalne trasy przenoszenia skradzionych towarów, które nie muszą być takie same jak trasa przedostania się do wnętrza pomieszczenia czy obiektu,
- łatwość dostępu do pomieszczeń biurowych i sklepowych od strony ulicy, przestrzeni otwartych, przyległych dachów i nieruchomości, posadzek, stropów nad i pod pomieszczeniami, jeżeli zajęte są przez innego użytkownika,
- stopień zabezpieczenia budynku związany z ich budową,
- nadzór sprawowany na tym terenie przez społeczeństwo albo przez rutynowe patrole policji lub patrolowanie tych posesji i ich otoczenia przez strażników (np. straż przemysłowa).

Popatrzmy także na czynniki wpływające na zagrożenie hurtowni i magazynów. Będą one podobne jak w przypadku sklepów::

1. atrakcyjność inwentarza
2. nadzór elektroniczny i służb ochrony mienia
3. lokalizacja
4. wartość inwentarzowa
5. gęstość zaludnienia
6. zakres przestępczości w okolicy

Gdybyśmy każdemu z wyżej podanych czynników przypisali wartości punktowe to suma punktów określałaby stopień zagrożenia włamaniem i możliwość zaliczenia do podanej wyżej kategorii zagrożenia. Szersze omówienie tego jest tutaj niemożliwe ze względu na obszerność materiału, w którym musiałbym określić wartości punktowe z uzasadnieniem oraz zakres sumy punktów dla każdej kategorii zagrożenia. Jedno co można jeszcze stwierdzić to fakt, że w zależności od kategorii zagrożenia powinny być stosowane różne sposoby oraz środki przeciwdziałania. Stąd głównie mechaniczne zabezpieczenia powinny być również podzielone na 4 klasy. Problemem tym zajmę się w innej publikacji. Chciałbym jednocześnie zasygnalizować, że zagadnienie to jest tematem opracowania realizowanego w Instytucie Techniki Budowlanej i zostanie opublikowane w materiałach ITB po jego zakończeniu.

Dobór zabezpieczeń do poszczególnych elementów

Zanim przejdziemy do omawiania poszczególnych zabezpieczeń musimy wprowadzić dodatkowe informacje.

Włamywacz przedostaje się przez najsłabszy element zabezpieczenia. Stąd przede wszystkim należy zwracać uwagę na kompleksowość zabezpieczenia wszystkich możliwych do agresji dróg przedostania się włamywaczy do wewnątrz chronionych pomieszczeń. Niecelowe jest np. zabezpieczenie drzwi wejściowych zabezpieczeniami o najwyższych parametrach przeciwwłamaniowych, jeżeli można wejść do budynku przez drzwi zapleczowe, bramę czy okno piwniczne. Podobnie, o czym przekonali się niektórzy właściciele budynków, nie ma sensu montowanie w oknach szyb „pancernych” jeżeli nie zamontuje się w nich jednocześnie okuć o podwyższonej odporności na włamanie oraz klameczek blokowanych kluczykiem, zwłaszcza w podatnych na odkształcenia oknach z profili tworzywowych.

Stąd wniosek, że odpowiednio do wielkości zagrożenia powinny być zabezpieczone budynki czy pomieszczenia. Nie ma przecież sensu tworzyć „twierdz” z budynków czy pomieszczeń, których zagrożenie jest bardzo małe. Podobnie nie można zabezpieczyć na najwyższym poziomie jednego elementu, np. drzwi, jeżeli droga włamania przez okno, piwnicę czy t.p. jest niezabezpieczona. Wszystkie elementy konstrukcyjne oraz każda ich część składowa musi stanowić porównywalny stopień zabezpieczenia a o odporności całego elementu decydować będzie jego najsłabsze ogniwo. Co z tego, że np. w drzwiach zamontujemy kilka zamków o najwyższej klasie odporności na włamanie, jeżeli skrzydło drzwiowe wykonane jest z płyty pilśniowej na ramie drewnianej.

Przyjmijmy dla dalszych rozważań 4 kategorie zagrożenia: małe, średnie, wysokie i bardzo wysokie.

Podobnie jak dla kategorii zagrożenia trzeba określić zabezpieczenia poszczególnych elementów w 4 klasach o różnym poziomie przeciwdziałania sforsowaniu ich przez włamywaczy. Jest oczywistym jednak, że nie wszystkie elementy zabezpieczające można podzielić na 4 klasy.

Możemy zauważyć, że dla niektórych elementów otworowych jak i okuć można ustalić poziom zabezpieczenia przed włamaniem wg obowiązujących norm, dla innych nadal obowiązującym dokumentem będą Aprobaty techniczne. Przedstawimy tutaj podstawowe elementy otworowe i okucia z podaniem dokumentów normatywnych oraz oceniających ich odporność na włamanie:

Elementy otworowe oraz okucia powinny spełniać wymagania odnośnych norm przedmiotowych lub aprobat technicznych podanych niżej.

Dokumenty normatywne klasyfikujące odporność na włamanie elementów otworowych

Dokumenty normatywne dla okuć budowlanych

Podstawowym wymaganiem jest, aby elementy otworowe oraz okucia miały wystawioną przez ich producenta deklarację zgodności potwierdzającą spełnianie wymagań odnośnych norm lub aprobat technicznych podanych w powyższych tabelach.

Analizując. zabezpieczenie budynków i pomieszczeń musimy podzielić je na grupy. Zobaczmy to na przykładzie mieszkań. W przypadku mieszkań musimy podzielić je na mieszkania w budynkach wielorodzinnych i na mieszkania w budynkach jednorodzinnych, gdyż drogi przedostawania się do nich są w obu przypadkach bardzo zróżnicowane. Do mieszkań w budynkach wielorodzinnych (blokach) praktycznie istnieją tylko 2 drogi agresji – drzwi i okna. W domkach jednorodzinnych dróg agresji jest zdecydowanie więcej, gdyż obok drzwi głównych istnieją najczęściej również drzwi gospodarcze od tyłu budynku , obok okien głównych również okna piwniczne i dachowe a także bramy garażowe oraz zsypy, świetliki dachowe itp. Istnieje stosunkowo mała możliwość przedostania się do wewnątrz budynku przez ściany natomiast przy dachach z eternitu czy dachówki możliwości przedostania są już większe. Stąd możliwości przedostania się do domku jednorodzinnego są zdecydowanie większe.

W przypadku sklepów drogami agresji mogą być drzwi główne i zapleczowe oraz okna natomiast w przypadku większych obiektów handlowych i magazynów drogami agresji mogą być obok wyżej wymienionych również bramy dostawcze oraz świetliki dachowe.

Ze względu na obszerność materiału sposób ustalania kategorii zagrożenia oraz wymaganego poziomu zabezpieczenia z podaniem zalecanych rozwiązań ukaże się w publikacjach ITB i jest aktualnie tematem pracy naukowo-badawczej wykonywanej w Zakładzie Okuć i Ślusarki Budowlanej Instytutu Techniki Budowlanej.

Proponowane w tym opracowaniu rozwiązania nie będą 100% gwarancją, że będziemy w pełni zabezpieczeni przed włamaniem. Wynika to m.in. z faktu, że spełnienie wymagań zależy również w dużym stopniu od sposobu osadzenia drzwi czy okien w ścianie, użytych części złącznych, technologii okuwania, solidności producentów, handlowców czy wykonawców robót budowlanych a ponadto metody badań opierają się na typowych metodach włamań, w których istnieje również „postęp techniczny”.

Starano się również pogodzić zagrożenie włamaniem i odporność zabezpieczeń mechanicznych z uzasadnionymi kosztami zabezpieczenia. Badania prowadzone przez specjalistów belgijskich wykazały, że przeciętny włamywacz odstępuje od włamania, jeżeli przez okres 3 ÷ 5 min. nie pokona zabezpieczeń, chyba, że „korzyść” z włamania jest dokładnie znana a sama operacja włamywania się nie wzbudzi zainteresowania przypadkowych osób i służb ochrony. Stąd wynikające czasy odporności na włamanie dla poszczególnych okuć wynoszą przeważnie 3 do 10 min. a kompletnej stolarki okiennej i drzwiowej do 20 min. co nie świadczy, że zabezpieczenie zostanie pokonane w następnej minucie.

W związku z tym, że wraz ze wzrostem odporności na włamanie rośnie znacznie cena wyrobu nie ma potrzeby zabezpieczać wszystkich obiektów/pomieszczeń na najwyższym poziomie.

Aktualna norma PN-ENV 1627:2006 dzieli okna, drzwi i żaluzje na 6 klas odporności na włamanie. W związku z przyjętym podziałem zagrożenia włamaniem na 4 kategorie stolarka otworowa klasy 1 i 2 powinna moim zdaniem być stosowana w I kategorii zagrożenia włamaniem, klasy 3 w II kategorii, klasy 4 w III kategorii natomiast stolarka klasy 5 i 6 w IV kategorii. W stolarce poszczególnych klas powinny być stosowane okucia (zalecone w projekcie normy EN 1627) odpowiadające podanym niżej oznaczeniom.

Wymagania dla okuć stosowanych w określonej klasie odporności drzwi na włamanie

Kończąc temat chciałbym stwierdzić, że podstawowym warunkiem stosowania w zabezpieczeniu budynków i pomieszczeń stolarki otworowej i okuć w ich konstrukcji jest posiadanie przez nie wystawionej przez producenta deklaracji zgodności potwierdzającej spełnianie wymagań w podanych wyżej normach lub aprobatach technicznych.

Jan Szubert ITB OW