Innowacyjne rozwiązania okuć

Dodano: 24 sierpień 2016

Producenci okuć budowlanych wciąż rozszerzają swój asortyment o nowe, innowacyjne wyroby, zwiększające bezpieczeństwo, funkcjonalność i komfort użytkowania okien oraz drzwi, przynoszące jednocześnie określone korzyści ekonomiczne. Wyróżnić w tym zakresie można nowe rozwiązania okuć krytych, stosowanych głównie w oknach, oraz listwy uszczelniające drzwi.

UWAGI WSTĘPNE

Tak jak w różnych dziedzinach przemysłu, również w przypadku okuć budowlanych, ciągle wdrażane są do produkcji nowe rozwiązania tych wyrobów. W ostatnim okresie zaobserwować można na rynku budowlanym nowe konstrukcje okuć krytych, zwanych także chowanymi. Są to głównie zawiasy oraz okucia uchylno-rozwierane stosowane w oknach, ale spotykane są także zawiasy drzwiowe i tarcze/rozety licujące z powierzchnią skrzydła drzwi.

Przypomnieć w tym miejscu można, iż w Polsce w czasach tzw. gospodarki planowej, ze względu na konieczność bezwarunkowego oszczędzania w maksymalnym stopniu zmniejszano przekroje ramiaków okien drewnianych, co wykluczało jakąkolwiek możliwość umiejscawiania w nich okuć. Choć tendencje światowe zmierzały do coraz większego „chowania” w ramiakach okuć lub chociażby ich elementów, krajowe rozwiązania np. okuć uchylno-rozwieranych, przewidywały ich całkowity montaż na powierzchni ram okiennych.

Okna bez widocznych zawiasów, oprócz walorów estetycznych, pozwalają na uzyskanie wielu innych korzyści, np. oszczędność energii, co zostanie przedstawione w dalszej części publikacji.

Innym, coraz częściej stosowanym okuciem, są zaliczane do grupy uszczelek listwy uszczelniające drzwi, zwane także uszczelkami opadającymi lub progowymi uszczelniaczami. Zamontowane w dolnej krawędzi skrzydła drzwiowego szczególnie poprawiają izolacyjność termiczną i akustyczną oraz zabezpieczają prze niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi, a nawet pozwalają na osiągnięcie przez drzwi wymaganej klasy odporności ogniowej.

Zastosowanie listew uszczelniających w drzwiach poprawia komfort osób przebywających w pomieszczeniu oraz umożliwia swobodną komunikację osobom niepełnosprawnym i starszym oraz chorym. Jest to wynikiem eliminacji konieczności stosowania progów oraz otwieraniem i zamykaniem drzwi przy użyciu niewielkiej siły.

OGÓLNE ZALETY INNOWACYJNYCH OKUĆ

KRYTE ZAWIASY

Zawiasy okienne mają duży wpływ na komfort użytkowania i szczelność okien oraz na ich ochronę przed włamaniem do pomieszczeń. Większość okuć tego typu spełnia związane z tym wymagania. Istnieją jednak innowacyjne rozwiązania, które oprócz wymienionych wymagań charakteryzują się dodatkowymi zaletami. Są to zawiasy kryte tzn. niewidoczne po zamknięciu okna, gdyż zostały usytuowane w luzie wrębowym, czyli przestrzeni powstałej między ramą skrzydła a ościeżnicą. Tak zamontowane zawiasy powodują, iż okno ma idealnie gładkie powierzchnie zewnętrzne ram.

Rys. 1 Okna firmy OknoPlus z widocznymi i krytymi zawiasami

Jeden z producentów stolarki - firma OknoPlus oferuje m.in. okna , w których są zamontowane kryte zawiasy typu activPilot Select. Przykładowe okna wykonane z kształtowników PCV, z widocznymi i krytymi zawiasami, przedstawiono na rys. 1.

Zawiasy w całości ukryte we wrębie skrzydła okna zapobiegają możliwości powstania mostków termicznych oraz umożliwiają zainstalowanie na obwodzie skrzydła w sposób ciągły uszczelki, co zwiększa izolacyjność okna. Jeden z niemieckich instytutów fizyki budowlanej podaje, że pozwala to na zredukowanie nawet o 10 % strat energii związanej z oknem. Dodać należy, że zwiększenie izolacyjności poprawia także parametry akustyczne okna.

Ukrycie zawias i usytuowanych na nich osłonek ułatwia utrzymanie czystości na powierzchni okna, gdyż kurz nie gromadzi się na wystających częściach okuć.

Skrzydło okna w takim rozwiązaniu konstrukcyjnym tylko w minimalnym stopniu obraca się na zewnątrz, co pozwala maksymalnie zredukować przestrzeń niezbędną do zainstalowania zawias na ramie. Eliminuje to konieczność zwiększenia wymiarów przekroju ościeżnicy potrzebnych dla zainstalowania współpracujących z oknem elementów jak żaluzje, rolety, okiennice itp. Ponadto pozwala na wpuszczenie do pomieszczenia więcej światła słonecznego.

Istotną zaletą jest również fakt, że ukryte usytuowanie zawias uniemożliwia ich uszkodzenie w trakcie transportu, składowania a nawet montażu.

LISTWY USZCZELNIAJĄCE

Listwy uszczelniające, przeznaczone do drzwi zewnętrznych i wewnętrznych, gwarantują właściwą izolacyjność termiczną i akustyczną oraz przed przenikaniem kurzu, wiatru i deszczu a nawet dymu i ognia. Eliminują jednocześnie możliwość tarcia uszczelki o posadzkę w trakcie otwierania i zamykania drzwi, co może mieć miejsce przy standardowych uszczelnieniach. Z powodu nie wystawania z dolnej krawędzi skrzydła drzwi uszczelki, czynność otwierania lub zamykania drzwi jest łatwa i nie wymaga nadmiernego wysiłku użytkownika.

Ponadto rozwiązanie uszczelnienia drzwi listwą z opadającą uszczelką zdecydowanie ogranicza konieczność stosowania progów drzwiowych, będących znaczną uciążliwością dla niektórych uczestników ruchu jak osoby starsze i niepełnosprawne, w tym poruszające się na wózkach inwalidzkich, oraz dzieci. Również ułatwiają komunikację w budynkach służby zdrowia i zakładów opiekuńczych, gdzie wyeliminowanie progów w drzwiach pozwala na bezpieczne przewożenie osób chorych.

Podkreślić należy, iż opadanie uszczelki listwy następuje automatycznie w momencie zamknięcia drzwi dzięki tzw. aktywatorom/wyzwalaczom, które po wciśnięciu przez ościeżnicę, uruchamiają mechanizm opadania. Opadające uszczelki listew uszczelniających dopasowują się do każdego rodzaju posadzki, nawet w przypadku jej nieregularnej struktury. Przykładową listwę uszczelniającą zainstalowaną w skrzydle drzwi przedstawiono na rys. 2.

Rys.2. Listwa uszczelniająca drzwi

NORMY DOTYCZĄCE OKUĆ

W ZAKRESIE ZAWIASÓW OKIENNYCH

Zawiasy są przeznaczone do rozłącznego lub nierozłącznego połączenia skrzydeł okien i drzwi z ościeżnicami. Zadaniem zawias jest zapewnienie bezpiecznego i sprawnego, zgodnego z funkcją okna lub drzwi, działania skrzydeł zawieszonych na ościeżnicy.

Zagadnienia klasyfikacji i wymagań dotyczących bezpośrednio zawiasów ujęte są w normie PN-EN 1935:2003/AC:2005 Okucia budowlane – Zawiasy jednoosiowe – Wymagania i metody badań. Norma obejmuje jednoosiowe zawiasy rozłączne, cechujące się złączem obrotowym z przegubem dwuczęściowym (skrzydełka zawiasy dają się rozłączyć) oraz zawiasy nierozłączne, cechujące się złączem obrotowym z przegubem więcej niż dwuczęściowym (skrzydełka zawiasy nie dają się rozłączyć, chyba że wyjmie się czop).

W zakresie normy podano, że nie ma ograniczeń co do materiałów lub stosowanych metod produkcji pod warunkiem, że zawiasy odpowiadają wymaganiom właściwym dla ich zastosowania.

Zawiasy są stosowane głównie w oknach rozwieranych, uchylnych, rozwierano-uchylnych i uchylno-rozwieranych. Działanie okien wymaga zastosowania jeszcze innych okuć, które obejmuje wieloczęściowa norma europejska EN 13126. Podstawową jej częścią jest norma PN-EN 13126-1:2006 Okucia budowlane – Wymagania i metody badań dotyczące okuć do okien i drzwi balkonowych – Część 1: Wymagania wspólne dla wszystkich rodzajów okuć. W skład kompletu normy wchodzi jeszcze 16 jej części.

Wspomniana norma określa wymagania eksploatacyjne dotyczące wytrzymałości i trwałości okuć przeznaczonych do obsługi ruchomych skrzydeł okien i drzwi balkonowych, niezależnie od materiałów użytych do ich konstrukcji. W normie zaznaczono, że ma zastosowanie tylko do okuć, które łączą ruchome skrzydło ze stałą ościeżnicą (zalicza się do nich zawiasy) oraz sterują otwieraniem i zamykaniem ruchomego skrzydła.

Obecnie najczęściej są stosowane okna rozwierano-uchylne, w których zainstalowano stosowne okucia objęte normą PN-EN 13126-8:2006 Okucia budowlane – Wymagania i metody badań dotyczące okuć do okien i drzwi balkonowych – Część 8: Okucia rozwierano-uchylne, uchylno-rozwierane i tylko rozwierane. Norma zawiera wymagania dotyczące stabilności mechanicznej, trwałości, dopuszczalnych tolerancji w odniesieniu do niektórych sił i wymiarów, odporności na obciążenia i korozję. Ponadto określa metody badawcze dla tych wymagań oraz dziewięciopozycyjną klasyfikację okuć uchylno-rozwieranych, rozwierano-uchylnych i rozwieranych.

W ZAKRESIE USZCZELEK DRZWIOWYCH

Podstawowe zagadnienia związane z uszczelnieniami wyrobów otworowych, w tym drzwi, są zawarte w grupie norm europejskich EN 12365. Najszersze zastosowanie ma norma PN-EN 12365-1:2006 Okucia budowlane – Uszczelki i taśmy uszczelniające do drzwi, okien, żaluzji i ścian osłonowych – Część 1: Wymagania eksploatacyjne i klasyfikacja. Norma określa wymagania eksploatacyjne odnoszące się do uszczelek i taśm uszczelniających, przeznaczonych do regulacji przenikania powietrza, wody, hałasu i energii pomiędzy otwieralnymi i stałymi częściami wyrobów otworowych, w tym drzwi, które mogą być wykonane z dowolnych materiałów. Obejmuje więc także listwy uszczelniające drzwi.

Powyższy dokument normalizacyjny zawiera wymagania ogólne stwierdzające, że okucia te powinny być dopasowane do tolerancji wymiarowych materiałów i wyrobów, do których będą stosowane, przenosić naprężenia mechaniczne wywołane podczas normalnego użytkowania oraz nie powinny osłabiać zaplanowanego działania wyrobu. Ponadto materiały, z których są wykonywane uszczelki, powinny być fizycznie i chemicznie kompatybilne ze stykającymi się z nimi powierzchniami wyrobu i dopasowane do warunków środowiskowych stosowania.

W normie PN-EN 12365-1:2006 podano również sześciopozycyjną klasyfikację uszczelek oraz metodykę badań, która jednak szczegółowo jest określona w pozostałych częściach grupy norm.

PRZYKŁADOWE WYROBY

ROZWIĄZANIA OKIENNYCH ZAWIASÓW KRYTYCH

Zawiasy kryte mogą być stosowane samodzielnie w oknach rozwieranych, lecz najczęściej wchodzą w skład okuć uchylno- rozwieranych. Sytuacja taka występuje w odniesieniu do tego typu wyrobów o symbolu activPilot Select, produkowanych przez firmę Winkhaus. Zarówno zawiasy jak i całe okucie uchylno-rozwierane jest dyskretnie ukryte w luzie wrębowym okna. Wyrób ma budowę modułową, co pozwala na prosty montaż i umożliwia łatwe dostosowanie się do indywidualnych wymagań klienta. Nie wymaga specjalnych nawierceń ani frezowań w ramach skrzydła i ościeżnicy. Punkty ryglowania mogą być usytuowane blisko naroży okna, gwarantując przy tym dużą stabilność i zabezpieczenie przed włamaniem.

Okucia typu activPilot Select są wykonywane w dwóch wersjach:

wersja standard, która jest przystosowana do okien o maksymalnej masie skrzydła wynoszącej 100 kg, przedstawionej na rys. 3,
wersja o zwiększonej nośności, w której poprzez zastosowanie dwóch dodatkowych elementów (szyny zawiasu i adaptera) uzyskuje się rozwiązanie przystosowane do skrzydeł o masie do 150 kg, pokazane na rys. 4.

Producent deklaruje, iż powyższe rozwiązania okuć mogą być stosowane w oknach o powierzchni skrzydła wynoszącej maksymalnie 3 m².

Innym producentem krytych zawiasów jest firma Siegenia-Aubi, oferująca okucia typu LM axxent. Są to wyroby o zminimalizowanych wymiarach, w związku z czym zaleca się je do okien wykonywanych z wąskich kształtowników. Ich konstrukcja pozwala na otwarcie skrzydła pod zwiększonym do 110° kątem oraz wdrożenie funkcji „antyprzeciągowej” (w pozycji uchyłu). Okucia są przeznaczone do skrzydeł okiennych o maksymalnej masie 130 kg.

Zawiasy typu LM axxent charakteryzują się dużą uniwersalnością i mogą być stosowane w różnych okuciach uchylno-rozwieranych systemu LM. Są przewidziane do instalowane we wszystkich kształtownikach okiennych z ramowym rowkiem zaczepowym 10 – 14 mm, a producent deklaruje, że spełniają ochronę antywłamaniową nawet klasy RC 3 wg normy PN-EN 1627:2012 Drzwi, okna, ściany osłonowe, kraty i żaluzje – Odporność na włamanie – Wymagania i klasyfikacja.

Przykładowy zawias prezentowanego typu przedstawiono na rys. 5.

Kolejny producent okuć – firma Roto, ma w swoim asortymencie wyrobów kryte okucia okienne typu Roto NT Designo. W ich skład wchodzą m.in. kryte zawiasy pokazane na rys. 6. Okucia tego typu są standardowo przeznaczone do montażu w dwuskrzydłowych rozwieranych i uchylno-rozwieranych oknach drewnianych, aluminiowych oraz tworzywowych. Zapewniają łatwą obsługę okna oraz stabilną pracę skrzydła o masie wynoszącej nawet 150 kg. Ponadto dzięki zintegrowanemu w zawiasie ogranicznikowi maksymalny kąt rozwarcia nie przekracza 100°, co zapobiega możliwości przypadkowego uderzenia skrzydła o ramę ościeżnicy okna.

Najnowsze rozwiązanie okuć typu Roto NT Designo jest także przeznaczone do okien trzyskrzydłowych, w których środkowe skrzydło nie może mieć masy większej niż 80 kg i zawsze jest otwierane jako ostatnie. Przykładowa instalacja krytego zawiasu w ramie środkowego skrzydła okna przedstawiona została na rys. 7.

Zawiasy kryte systemu Invision, dla okien o maksymalnej szerokości skrzydła 1700 mm i masie nie przekraczającej 170 kg, proponuje firma Sobinco. Okucia te charakteryzują się nowatorskim i bezpiecznym mechanizmem otwierania wyposażonym w tzw. „anti-finger”, blokujący skrzydło względem ramy ościeżnicy przy kącie rozwarcia 90°, a powstała szczelina o szerokości 5 mm jest bezpieczna dla dzieci. Ponadto istnieje możliwość regulacji okuć w pionie i poziomie, regulacji docisku uszczelki oraz tarcia podczas otwierania okna.

Prezentowane zawiasy są montowane rozporowo w rowkach o wielkości 14/18 mm oraz 10/14 mm, znajdujących się w kształtownikach ram skrzydła i ościeżnicy okna. Przykładowy kryty zawias systemu Invision pokazano na rys. 8.

ROZWIĄZANIA LISTEW USZCZELNIAJĄCYCH DRZWI

Listwy wpuszczane

Listwy wpuszczane, montowane wewnątrz dolnej części skrzydła drzwi, są najczęściej stosowanymi listwami uszczelniającymi. W przypadku drzwi drewnianych wymagają wykonania w dolnym ramiaku kanału o szerokości i wysokości odpowiadającej wymiarom listwy.

Okucia takie produkuje m.in. firma Astroflame, a przykładowym wyrobem są listwy uszczelniające typu Astro DB Plus Seal, których przekrój przedstawiono na rys. 9. Zamknięcie drzwi powoduje nacisk na mechanizm aktywujący listwy, co skutkuje automatycznym opadnięciem uszczelki. Z kolei z chwilą uchylenia nawet tylko o kilka milimetrów skrzydła dotychczas zamkniętych drzwi, następuje automatyczne uniesienie uszczelki do góry. Zakres wymiarowy uszczelnianej szczeliny pomiędzy posadzką a dolną krawędzią skrzydła wynosi od 3 mm do 14 mm. Sam mechanizm powodujący opadanie i podnoszenie uszczelki może być regulowany, co na przykładzie prezentowanej listwy zamocowanej w drzwiach drewnianych, pokazano na rys. 10.

Wpuszczane listwy uszczelniające są przystosowane również do mocowania w dolnych kształtownikach drzwi stalowych, aluminiowych i tworzywowych. W elementach tych występują przestrzenie umożliwiające przykręcenie listew uszczelniających przy pomocy stosownych wkrętów. Jeden z producentów takich wyrobów – firma Gatenal, wytwarza m.in. listwy typu Magnetic, której przekrój wraz z aluminiowym kształtownikiem do którego ją zamocowano, przedstawiono na rys. 11. Listwy te są wyposażone w specjalną uszczelką silikonową, zapewniającą dużą szczelność termoizolacyjną i akustyczną. Ponadto charakteryzują się automatycznym dopasowaniem do posadzki i łatwą regulacją siły docisku uszczelki. Umożliwia to równomierne uszczelnienie na całej szerokości drzwi. Listwy uszczelniające typu Magnetic zapewniają zakres opadania uszczelki w granicach od 2 mm do 13 mm.

Listwy nawierzchniowe

Listwy uszczelniające nawierzchniowe są montowane na zewnątrz dolnej części skrzydła drzwiowego, przy pomocy śrub, dwustronnej taśmy samoprzylepnej lub odpowiedniego kleju.

Przykładowym takim wyrobem jest listwa typu Astro ASDB/SM Seal (producent – firma Astroflame), której przekrój pokazano na rys. 12. Listwa umożliwia opuszczenie uszczelki z dolnej krawędzi skrzydła drzwi w granicach od 3 mm do 14 mm, a jej długość może wynosić od 330 mm do 1230 mm. Jest przeznaczona do instalowania na drzwiach drewnianych, co przedstawiono na rys. 13, oraz wykonanych z kształtowników metalowych. Producent deklaruje, że trwałość prezentowanej listwy wynosi minimalnie 200 000 cykli opuszczania i powrotu do pozycji wyjściowej oraz korzystne właściwości akustyczne.

Listwy uszczelniające nawierzchniowe są szczególnie zalecane do drzwi ze skrzydłami całoszklnymi. Producentem szerokiego asortymentu takich okuć uszczelniających jest firma Planet. Przykładową listwę uszczelniającą z uszczelką wyposażoną w płetwę, przymocowaną do szklanego skrzydła drzwi za pomocą dwustronnej taśmy samoprzylepnej lub kleju, przedstawiono na rys. 14. Oferowane są także listwy umożliwiające innowacyjny sposób ich mocowania do skrzydła. Aluminiowy korpus listwy ma w swojej górnej części kanał, w którym osadza się taflę szklaną i łączy przy pomocy kleju silikonowego. Takie rozwiązanie, uszczelniające drzwi ze skrzydłem wykonanym z tafli szkła o grubości 10mm lub 12 mm pokazano na rys. 15.

Listwy specjalne

Asortyment listew uszczelniających drzwi obejmuje także wyroby wyróżniające się specjalnymi cechami. Zaliczyć do nich należy nowatorskie rozwiązanie listew wyposażonych w funkcję opóźnionego opadania, oferowanych w Polsce przez firmę Novet. Są to listwy typy Chronoseal z hydraulicznym systemem uruchamiającym opadanie uszczelki dopiero po upływie ośmiu sekund od momentu zamknięcia drzwi. Opóźnione opadanie zapewnia precyzyjne doszczelnienie drzwi oraz płynną i bezawaryjną pracę uszczelki. System ten wyklucza jakąkolwiek możliwość porysowania podłogi w trakcie otwierania lub zamykania drzwi. Listwa uszczelniająca z opóźnionym opadaniem typu Chronoseal przedstawiona na rys. 16, charakteryzuje się także wysoką trwałością i niezawodnością, wynoszącą minimalnie 200 000 cykli roboczych opadania i podnoszenia uszczelki.

Inne specjalne rozwiązanie stanowią listwy uszczelniające drzwi przeciwpożarowe o określonej klasie odporności ogniowej. Producentem takich wyrobów jest m.in. firma Inter Deventer, proponująca listwy oznaczone symbolem DBB 1530 o przekroju pokazanym na rys. 17. Listwa jest dodatkowo wyposażona w dwie uszczelki pęczniejące, które podczas pożaru (pod działaniem temperatury) wielokrotnie zwiększają swoją objętość, co w pełni zabezpiecza dolną krawędź skrzydła drzwi przed przenikaniem płomieni i dymu. Wytwarzane są listwy o długości od 235 mm do nawet 1500 mm, przy czym ze względu na niemożliwość ich samodzielnego skracania, przy zamawianiu należy podawać dokładną długość.