Zasady prawidłowego montażu okna drewnianego - królestwo ćwierćwałka

Dodano: 20 luty 2008

Montowanie okien w budynkach jest czynnością tak powszechną, że większości fachowców nie przysparza żadnych kłopotów. Niestety, jak w każdym zakresie działalności, zdarzają się również wykonawcy nie potrafiący poprawnie osadzić okien. Swoim działaniem potrafią popsuć inwestorowi radość z nowego okna. Mając świadomość, że owi wykonawcy nie są skłonni do poznania poprawnych zasad wykonywania tych robót, warto zapoznać z zasadami także inwestorów. Być może pozwoli to na wytknięcie błędów , jeszcze zanim wadliwie zamontowane okno ulegnie uszkodzeniu.

Należy przy tym podnieść, że zasady montażu okien drewnianych i okien wykonanych z innych materiałów nie różnią się zasadniczo. Dobrze zamontowane okno ma bezpośredni wpływ na standard pomieszczeń i komfort ich użytkowania. Okna szczelne, łatwo dające się otwierać i zamykać, to możliwość częstego wietrzenia pomieszczenia i jednocześnie ograniczenie strat ciepła w sezonie grzewczym. Prawidłowo wykonany montaż okna to także brak przecieków wody opadowej do pomieszczenia i trwałość okna w długim okresie eksploatacji.

Przystępując do montażu okna należy przestrzegać kilku podstawowych zasad i wykonać z możliwie dużą dokładnością kilka czynności pomiarowych:

Przed przystąpieniem do montażu okna należy sprawdzić, czy wymiary otworu okiennego (ościeży) są odpowiednie i czy boczne płaszczyzny ościeży są pionowe. Konieczne jest także sprawdzenie głębokości węgarka. W tym celu najpierw dokonujemy zmierzenia wymiarów wewnętrznych otworu okiennego. Następnie konieczne jest obmierzenie zewnętrznych wymiarów ramiaka ościeżnicy okna. Porównanie szerokości otworu i wymiaru ramiaka poziomego powinno wykazać, że różnica szerokości okna i otworu okiennego (ościeży) wynosi ok. 2- 3 cm. W praktyce budowlanej, zwłaszcza przy montowaniu okien w nowych budynkach, takie różniące są spotykane sporadycznie. Z reguły ościeże są nawet o 8 –10 cm szersze w stosunku do zewnętrznego wymiaru ramy. W przypadku ościeży z węgarkiem zwykle okazuje się, że szerokość węgarka jest zbyt duża i wynosi 8-10 cm. W takich wypadkach konieczne jest wykonanie tynkowania ościeży lub zastosowanie do ram okna elementów poszerzających. Często stosowano tzw. „montowanie do jednej strony” ościeża. Jeśli „węgarek” wykonywany jest z materiału termoizolacyjnego (w metodzie BSO), takie postępowanie nie jest błędem. Ważne tylko, aby wszystkie okna montować do tej samej - np. prawej - strony ościeży. Konieczne jest zachowanie przestrzeni na izolację ramy od glefu.Podobne problemy zdarzają się także w przypadku otworów okiennych bezwęgarkowych.

Kolejną czynnością przygotowawczą jest oczyszczenie miejsca usytuowania okna. W przypadku wymiany konieczne jest usuniecie starego okna oraz odkucie tynku w ościeżach wewnętrznych (glefach), demontaż i usunięcie starych elementów kotwiących, dybli, uszczelnień itd. Jeśli okno montowane jest po raz pierwszy, niezbędne staje się oczyszczenie wszystkich powierzchni ościeży, odkucie i usunięcie ewentualnych nadmiarów zaprawy, sprawdzenie szerokości węgarków. Gdy okno musi być zamontowane w linii z warstwą termoizolacyjna w murze, konieczne jest ustawienie dolnego ramiaka okna na kątowniku stalowym przytwierdzonym do muru wkrętami z kołkami rozporowymi.
Następnie przystępujemy do przygotowania okna do montażu. Rozpoczynamy od zdjęcia skrzydeł z ramiaka ościeżnicy i rozłączenia okuć obwiedniowych. Odłączone skrzydła odstawiamy na bok, na odległość zapobiegającą przypadkowemu uszkodzeniu lub wybiciu szyb. Usuwamy z ramy okna zabezpieczenia ochronne.
Ościeżnicę wstawiamy do otworu okiennego i za pomocą klinów drewnianych wstępnie mocujemy. W przypadku ościeży bez węgarka kliny należy umieszczać parami w kierunkach przeciwstawnych. Kliny koniecznie należy umieścić w narożach okna. Pozwoli to na zachowanie wymiarów ramiaka i zapobiegnie wygięciu się któregoś z elementów. Kliny należy wbijać przez deseczkę pośrednią. Tylko takie postępowanie pozwoli uniknąć przypadkowego uszkodzenia (np. odłupania fragmentu) ramy okna lub krawędzi przylgowych ramy wskutek uderzenia młotkiem.
Ustawiamy ramiak ościeżnicy w pozycji pionowej. W tej czynności konieczny jest udział drugiej osoby. Prawidłowość ustawienia sprawdzamy przy pomocy poziomnicy. Niezbędne jest sprawdzenie zarówno ustawienia pionowego w obu płaszczyznach, jak i ustawienia poziomego. Po uzyskaniu prawidłowego ustawienia ramy okna, utwierdzamy je w otworze ościeży stosując odpowiednie zabicie klinów. Podobnie postępujemy celem ustawienia poziomej pozycji ramiaka dolnego. Prawidłowość ustawienia należy sprawdzić kilkakrotnie i w razie konieczności skorygować z możliwie największą dokładnością. Dodatkowo konieczne jest sprawdzenie za pomocą miary zwijanej lub sznura (należy wybrać sznur, który się nie rozciąga) zgodności wymiarów przeciwnych przekątnych ramy okna. Pomiar wykonujemy do narożników zewnętrznych. Dopuszczalne różnice długości obu przekątnych nie mogą przekroczyć 2 mm na długości, jeśli całkowita długość przekątnej jest mniejsza niż 1m, oraz do 3 mm, jeżeli długość mierzonej przekątnej przekracza 1m. W przypadku okien ze słupkiem należy sprawdzić przy pomocy poziomnicy pionowość przebiegu słupka w obu płaszczyznach.
Po sprawdzeniu prawidłowości wymiarów możemy przystąpić do trwałego mocowania ramiaka ościeżnicy okna w otworze okiennym. Czynność tę przeprowadza się dwoma metodami - za pomocą kotew lub za pomocą dybli z tulejami rozprężnymi, przewiercanymi przez ościeżnicę. W przypadku mocowania w murze warstwowym może okazać się, że ramiak ościeżnicy mocujemy w osi materiału termoizolacyjnego. Wówczas metoda „na dyble” nie może zostać zastosowana, ponieważ materiał izolacyjny nie zapewniłby dostatecznej sztywności mocowania. Materiały izolacyjne są ze swojej natury miękkie i charakteryzują się niską gęstością. Konieczne jest wówczas mocowanie „na kotwy”. Kotwy do montażu okien są stalowymi płaskownikami długości 15-18 cm, z odgięciem „ ku zewnętrznej” na ok. 1,5-2,5 cm. W polu kotwy wykonane są fabrycznie otwory, pozwalające na zamontowanie ich do zewnętrznej krawędzi ramiaka ościeżnicy za pomocą wkrętów do drewna lub gwoździ. W drugiej części kotwy wykonane są otwory (2 lub 3), pozwalające na mocowanie do muru w ościeży otworu okiennego. Mocowanie przeprowadza się za pomocą kołków rozporowych lub dybli stalowych rozprężnych. Montaż za pomocą dybli z tulejami rozpieranymi przeprowadza się przez przewiercenie przez ramiak ościeżnicy otworów i wykonanie otworów w ścianie na głębokość o ok. 1 cm większą od długości dybla. Głębokość kotwienia dybli w ścianach zależy do materiału, z jakiego wykonano ścianę.
Po trwałym zamocowaniu ramiaka ościeżnicy okna należy jego wewnętrzną powierzchnię okleić papierową taśmą malarską. W przypadku okien o wymiarach większych niż 1,60 m wysokości i 2,00 m szerokości na czas wykonania uszczelnienia obwodowego konieczne jest założenie we wnętrzu ramiaka rozporów pionowych i poziomych. Przy standardowych oknach drewnianych wystarczające jest założenie skrzydeł okna (okna nowe często wyposażone są w podkładki dystansowe pomiędzy ramą a skrzydłem). W pełni obciążone ciężarem własnym okno „ułoży” się w sposób pozwalający na przystąpienie do uszczelniania styków między ramą a ościeżem (glefem).
Następnie przystępujemy do wykonania uszczelnienia przestrzeni między ościeżnicą okna a płaszczyznami ościeży. Zastosowany materiał powinien zapewnić uzyskanie izolacyjności termicznej i akustycznej styku ramy z ościeżą. Oprócz tego musi być na tyle sprężysty, aby kompensować zmiany wymiarowe ramy okna zachodzące podczas eksploatacji i zmian temperatur otoczenia. Od strony zewnętrznej wypełnienie musi zapobiegać przedostawaniu się wody opadowej do szczeliny i materiału ją wypełniającego. Od strony wewnętrznej natomiast konieczne jest wykonanie paroszczelnego wypełnienia, które uniemożliwi przedostawanie się do szczeliny pary wodnej od wewnątrz pomieszczenia. Do wykonania wypełnienia przestrzeni między ramą okna a glefem możemy użyć sznura nylonowego, pianki montażowej lub pianki miękkiej poliuretanowej. Zalecanie stosowania sznura może się wydać niektórym fachowcom trochę archaiczne, ale należy przypomnieć, że posiada on wiele zalet. Nie nasiąka wodą , nie ulega gniciu lub korozji biologicznej, nie starzeje się pod wpływem czynników atmosferycznych. Jedyną wadą jest stosunkowo duża pracochłonność podczas upychania tego rodzaju uszczelnienia. Podobna idea wypełnienia stosowana jest przy izolacji z pianki miękkiej. Obecnie polecany jest system składający się z trzech rodzajów pianek konfekcjonowanych jako taśmy. Pianka do uszczelnienia styku lica ramiaka z węgarkiem jest odporna na działanie czynników atmosferycznych i charakteryzuje się stosunkowo wysoką gęstością oraz zamkniętymi porami. Fabrycznie wyposażona jest w warstwę samoprzylepną, pozwalającą na przytwierdzenie do ramy okna przed jej umieszczeniem w otworze ościeży. Druga składnik zestawu to taśma do warstwy środkowej. Także i ona jest wyposażona w warstwę samoprzylepną. Ostatnim elementem zestawu jest pianka służąca do uszczelnienia szczeliny od strony wewnętrznej. Jej zadaniem jest zapewnienie całkowitej szczelności wypełnienia i uniemożliwienie wnikania pary wodnej do pozostałych warstw wypełniających szczelinę montażową.

Najpowszechniej jednak stosowane jest wykonywanie uszczelnienia za pomocą piany montażowej. Obecnie dostępne piany doskonale przywierają do elementów drewnianych (ramy) oraz równocześnie dobrze łączą się z podłożami mineralnymi (ścianą w glefie). Jednocześnie są łatwe w aplikacji i obróbce. Zapewniają ponadto dużą szybkość wykonania robót.

Prace wykończeniowe wewnętrzne sprowadzają się do usunięcia nadmiaru pianki montażowej przez jej odcięcie nożem. W przypadku zastosowania sznura nylonowego często dobrym sposobem jest wykonanie izolacji „wiatrowej” z zastosowaniem samoprzylepnej taśmy malarskiej (dawniej z powodzeniem stosowano odpowiednio składane gazety lub papier). Przewaga sznura nylonowego nad pianką montażową polega na tym, że sznur jest sprężysty i - bez względu na zmiany wymiarowe okna - niezmiennie i dokładnie uszczelnia styk. Pianka montażowa, „ściśnięta” podczas rozszerzenia (wydłużenia się ramy w skutek wzrostu temperatury), ulegnie „zgnieceniu” i po skurczeniu się okna nie wróci do pierwotnego kształtu. Stąd znaczna część pian montażowych, stosowanych obecnie do uszczelniania przestrzeni między ramą okna a ościeżą, traci szczelność już po dwóch, trzech latach użytkowania. Odrębnym problemem jest sprawa starzenia się pian poliuretanowych sztywnych. Wiele z nich po kilkuletnim okresie eksploatacji ulega zeszkleniu i traci swoje właściwości oraz wytrzymałość mechaniczną. Zastosowanie tradycyjnego i bardziej pracochłonnego uszczelnienia ze sznura jest rozwiązaniem rzadko obecnie stosowanym, ale godnym polecenia. Kolejnym etapem robót jest wykonanie tynkowania wewnętrznych płaszczyzn ościeży. Grubość tynku zależy od rodzaju materiału ściennego i wynosi ok. 1,00-1,50 cm. Bezpośredni kontakt tynku z krawędzią ramy okna może powodować powstawanie pęknięć tynku. Dlatego najlepszym sposobem jest odcięcie pacą blaszaną tynku od ramy (ramiaka okna), a po związaniu wyprawy tynkarskiej wypełnienie styku silikonem, czyli materiałem trwale plastycznym. Oprócz tego miejsce styku tynku ościeży z ramą okna wykańczamy przez wbudowanie ćwierćwałka mocowanego za pomocą gwoździ 1-calowych do ramy okna. Od strony ściany szczelinę miedzy ćwierćwałkiem a tynkiem można wypełnić silikonem lub akrylem budowlanym.
Pozostaje jeszcze wykonanie regulacji okuć. Warto pamiętać, że fabrycznie okucia okien ustawiane są w pozycji neutralnej. Niezbędne więc może okazać się indywidualne ustawienie skrzydeł okna.
Na zakończenie mocujemy okapnik zewnętrzny i wewnętrzny parapetu. W przypadku montażu nowego okapnika zewnętrznego pamiętajmy, że jego szerokość musi zapewniać oddalenie kapinosu od lica ściany o 3-5 cm. Okapnik powinien posiadać odpowiednio ukształtowane wypusty boczne (tzw. wydry), zabezpieczające przed wnikaniem wody w ścianę glefu. Oprócz tego przed montażem okapnika konieczne jest wykonanie izolacji termicznej z paska styropianu szerokości ok. 3-4 cm pomiędzy dolną ramą okna a wylewką kształtującą spadek okapnika. Okapnik zewnętrzny winien być mocowany do ramy okna w sposób wykluczający przedostawanie się wody opadowej pod jego płaszczyznę.