Ogród zimowy – podstawowe informacje (cz. 1)

Ogród zimowy to pomieszczenie przeznaczone do korzystania przez cały rok. Fakt dysponowania nim cieszy zwłaszcza jesienią, zimą i wczesną wiosną, gdy na zewnątrz jest szaro, ponuro i zimno, a przyroda śpi. Krótkie dni, brak słońca i mocno ograniczony dostęp do roślinności bywają przyczyną niedotlenienia organizmów, potęgują uczucie zmęczenia i zniechęcenia, stają się powodem stanów depresyjnych. Tymczasem ogród zimowy jest przestrzenią, która - dzięki wyposażeniu jej w zieloną roślinność - sprzyja relaksowi, regeneracji, pomaga w pozytywnym nastroju przetrwać szaro-bure dni i poprawia komfort mieszkania. Niewątpliwą jego zaletą jest również fakt, iż poprawia on bilans cieplny budynku, stabilizuje wilgotność powietrza w pomieszczeniach, zapewnia specyficzny, korzystny mikroklimat, a ponadto powiększa przestrzeń mieszkalną, a poprzez ogromne, przeszklone płaszczyzny w naturalny, płynny sposób łączy wnętrze budynku z otoczeniem.

By jednak cieszyć się z posiadania tej swoistej oranżerii, należy przestrzegać określonych wymagań na etapie planowania ogrodu, wyboru materiałów, wykonawstwa oraz jego wyposażania. Błędy i zaniedbania mogą mieć bowiem bardzo przykre konsekwencje w postaci choćby nieszczelności, których skutkiem jest nadmierne wychłodzenie, przeciekanie wody, przeciągi itp. Dlatego w przypadku tej konstrukcji ważne są nie tylko profile oraz oszklenie, ale także m.in. odpowiednia wentylacja, ogrzewanie, zabezpieczenie przed nadmiernym nasłonecznieniem.

Po pierwsze - formalności

Optymalnym rozwiązaniem jest podjęcie je równocześnie z decyzją o budowie domu i jednoczesne projektowanie - wówczas ogród zimowy stanowi integralną część domu. Jego wykonanie jest zdecydowanie prostsze, wymaga mniejszej liczby pomiarów, a dzięki równym i dobrze wypoziomowanym powierzchniom fundamentu i ścian pionowych prace nie zabierają dużo czasu i nie są skomplikowane.

Ogród można też dobudować do już istniejącego budynku - najmniej elastycznym rozwiązaniem, pod względem możliwości wyboru konstrukcji oraz wielkości oranżerii, jest zdecydowanie o zaadaptowaniu na ten cel tarasu, którym dysponujemy. Jego położenie determinuje miejsce budowy ogrodu, a wielkość - powierzchnię pomieszczenia. Więcej możliwości co do zlokalizowania ogrodu oraz jego wielkości mamy w przypadku, gdy nowy obiekt zamierzamy budować od fundamentów przy już istniejącym domu. Warto przy tym pamiętać, że - bez względu na to, na jaki cel zamierzamy przeznaczyć przeszkoloną konstrukcję - prawidłowe i dokładne wykonanie fundamentów jest bardzo ważne, gdyż od jego szczelności i stabilności zależy trwałość budowli. Aby w przypadku osadzania się uniknąć naruszenia konstrukcji, fundamenty oranżerii nie mogą łączyć się bezpośrednio z fundamentami budynku - muszą być od nich oddylatowane przekładką ze styropianu.

Po drugie - lokalizacja

Ogród zimowy może pełnić dowolną funkcję - jego przeznaczenie zależy od decyzji inwestora, a także od lokalizacji względem stron świata. Na tę ostatnią wpływają wielkość i kształt działki, a także usytuowanie na niej budynku. Zastanawiając się nad umiejscowieniem ogrodu, należy mieć na uwadze konieczność zachowania wymaganych prawem odległości od granicy działki oraz od sąsiadującego budynku.

Większość inwestorów stara się połączyć ogród zimowy z salonem, zyskując w ten sposób oryginalne miejsce wypoczynku lub niepowtarzalną jadalnię. Bywa jednak, że pomieszczenie to przeznaczane jest na gabinet, oranżerię, a nawet luksusową łazienkę. Należy pamiętać, że konkretna lokalizacja ma określony wpływ na warunki, jakie będą panowały w pomieszczeniu.

Od strony południowej - Ze względu na przeszkloną konstrukcję, ogród jest bardzo podatny na wpływ warunków atmosferycznych, zwłaszcza promieniowania słonecznego. Dlatego - jeśli zaprojektujemy ogród od strony najbardziej nasłonecznionej, konieczne jest wyposażenie jego przegród w rolety lub żaluzje zewnętrzne, które latem umożliwią kontrolę nasłonecznienia, albo założenie klimatyzacji. Tak umiejscowiona oranżeria gra rolę baterii słonecznej i - poprzez zastosowanie np. wentylacji mechanicznej z rekuperacją - pozwala na zdecydowane ograniczenie zużycia konwencjonalnej energii cieplnej; wymaga jednak pieczołowitej dbałości o sprawną wentylację.

Od strony północnej - Ogród zimowy poprawia bilans energetyczny budynku, osłaniając go od zimnych wiatrów i ograniczając wychładzanie się północnej ściany. Lokalizacja ta sprzyja przeznaczeniu pomieszczenia na np. biuro, pokój gier i zabaw, ale też nie ma przeszkód, by pełniło ono funkcję kącika wypoczynkowego. Ryzyko nadmiernego nasłonecznienia jest bardzo niewielkie.

Od strony wschodniej lub zachodniej - Ogród, oświetlony promieniami wschodzącego albo zachodzącego słońca, ma wyrównane warunki - te lokalizacje pozwalają uniknąć nadmiernego nasłonecznienia charakterystycznego dla strony południowej i zbytniego zacienienia, cechującego stronę północną.

Po trzecie - projekt

Bardzo ważny jest projekt ogrodu, a przede wszystkim umiejętne połączenie go z budynkiem. Styl ogrodu zimowego powinien być dopasowany do architektury i stylu budynku - nowoczesna, minimalistyczna w formie oranżeria współgrać będzie z architekturą współczesną; z domami tradycyjnymi, klasycznymi, stylizowanymi na dworki itp. zdecydowanie bardziej współgrać będzie ogród o urozmaiconej konstrukcji, z dachem łamanym lub np. kopulastym.

Należy też pamiętać, że w zespole dom + ogród zimowy to ten pierwszy pełni funkcję nadrzędną; do niego więc stylem i wielkością musi być dopasowany ogród (oranżeria nie może dominować nad nieruchomością).

Aby jak najbardziej efektywnie wykorzystać ogród zimowy do poprawy bilansu energetycznego nieruchomości zwłaszcza zimą, jego dach powinien być stromy - im bardziej, tym lepiej, gdyż pozwala to na pozyskiwanie energii cieplnej także zimą, a także sprzyja niezaleganiu śniegu i samoczyszczeniu dachu.

Po czwarte - konstrukcja

Do wykonania ogrodów zimowych stosowane są przede wszystkim profile aluminiowe. Konstrukcje wznoszone są także z profili PVC, drewnianych i – sporadycznie – stalowych. Coraz częściej wykorzystywane są kombinacje materiałów – np. połączenie aluminium z klejonką.

Konstrukcja musi być trwała, sztywna, wytrzymała mechanicznie, odporna na działanie wiatru oraz zalegającego śniegu. Jeżeli ma pełnić funkcje mieszkalne, musi być oparta na ścianach fundamentowych lub płycie betonowej.

Aluminium - Zdecydowanie najbardziej popularny i najczęściej obecnie stosowany materiał do budowy ogrodów zimowych. Wysoko zaawansowane technologie obróbki aluminium sprawiają, że profile są odporne na korozję, warunki atmosferyczne, utlenianie. Do minimum ograniczona jest też ich reakcja na wahania temperatury. Niewątpliwym walorem aluminium jest łatwość kształtowania. Materiał dostępny jest w szerokiej gamie kolorystycznej, uzyskiwanej dzięki malowaniu proszkowemu, anodowaniu itp. Do budowy ogrodów zimowych przeznaczone są zasadniczo profile termoizolacyjne, ciepłe, które w części znajdującej się od wewnątrz pomieszczenia przyjmują panującą w nim temperaturę - nie wychładzają się, nawet jeśli na zewnątrz jest bardzo zimno. Ponadto przegroda termiczna podwyższa izolacyjność akustyczną.

Dzięki lekkości i możliwości swobodnego kształtowania, systemy aluminiowe pozwalają na uzyskanie ciepłych (jeśli stosowane są profile termoizolacyjne), samonośnych konstrukcji o dowolnych i praktycznie nieograniczonych pod względem skomplikowania formach i kształtach - od prostych, jednospadowych do skomplikowanych, o wielokątnej podstawie i wielospadowym dachu. Krokwie mają kształt prosty lub stylizowany; bywają też wyposażone np. w rowki, które pozwalają na mocowanie rolet albo oświetlenia. Ich przekrój determinowany jest wymaganą nośnością, uzależnioną od wielkości ogrodu zimowego oraz rodzaju wypełnień.

Szczelność konstrukcji zapewnia zastosowanie wysokiej jakości uszczelek, zaś odpowiednie orynnowanie ułatwia odprowadzanie wody opadowej z dachu. Poza profilami konstrukcyjnymi, producenci systemów aluminiowych oferują również elementy wykończeniowe, których zastosowanie umożliwia uzyskanie określonego stylu ogrodu zimowego. Dostępny jest też szeroki asortyment akcesoriów: wentylacyjnych, systemów żaluzji, sterowników.

Tworzywa sztuczne - W przypadku pomieszczenia całorocznego stosuje się profile wielokomorowe z PVC, wzmacniane kształtownikami stalowymi i ocieplane wkładką termoizolacyjną. Odpowiednio zaprojektowane profile dachowe (krokwie, kalenice i łączniki) pozwalają na uzyskanie przez konstrukcję wymaganej szczelności, wytrzymałości na działanie wiatru, obciążenie śniegiem itp. oraz trwałości. Są one też bardzo łatwe w montażu i konserwacji. Niewątpliwą zaletą systemów ogrodów zimowych z PVC jest ich zdecydowanie niższa od pozostałych rozwiązań cena. Ponadto nie podlegają one korozji, dostępne są w zróżnicowanej kolorystyce (w tym też w okleinach drewnopodobnych) i można z nich budować konstrukcje o najróżniejszych kształtach i formach. Producenci oferują też gamę akcesoriów, dzięki którym ogród zimowy nabiera określonego stylu.

Ogród zimowy może być całkowicie wykonany z PVC (konstrukcja dachu i ścian) lub z materiałów mieszanych – dach z PVC, ściany z dowolnych profili albo ściany z PVC, dach np. z poliwęglanu na szkielecie aluminiowym. Do głównych zalet zastosowania systemowego PVC w budowie ścian ogrodu zaliczyć należy możliwość wyboru profili w kolorach drewnopodobnych z fakturą drewna, wysoką izolację termiczną i dźwiękową, możliwość instalacji wszelkiego rodzaju okien oraz drzwi bez utraty estetyki konstrukcji. Dachy ogrodów zimowych z PVC charakteryzują się łatwością montażu, lekkością konstrukcji, solidnością i trwałością oraz wysoką estetyką wykończenia. Kształt dachu może być dowolny.

Mankamentem PVC jest jego złe przewodnictwo ciepła i konieczność wzmacniania profili stalą. Naprężenia, do jakich dochodzi wskutek poważnych różnic w rozszerzaniu się powyższych materiałów pod wpływem ciepła, mogą stać się przyczyną pojawienia się nieszczelności konstrukcji.

Drewno - jako profile wykorzystywane jest drewno klejone warstwowo oraz impregnowane ciśnieniowo. Musi ono spełniać podstawowy warunek, jakim jest brak odkształceń pod wpływem temperatury i dobra tolerancja jej wahań. Znakomicie sprawdzają się niektóre gatunki tropikalne, są one jednak drogie i trudno dostępne. Zdecydowanie częściej stosuje się klejone drewno świerkowe lub impregnowane ciśnieniowo drewno sosnowe.

Zaletą tego rozwiązania jest naturalność konstrukcji; materiał jest ciepły w dotyku, przyjazny, o bardzo dobrych właściwościach izolacyjnych. Mankamentem drewna jest konieczność stałej i systematycznej konserwacji. Ponadto uzyskanie odpowiedniej wytrzymałości konstrukcji drewnianej wymaga stosowania profili o dużym przekroju (zdecydowanie większym niż w przypadku pozostałych materiałów), co ogranicza ilość docierającego do wnętrza światła oraz uniemożliwia stworzenie lekkiej, ażurowej konstrukcji.

Stal – ze względu na ciężar, niską izolacyjność cieplną, ryzyko korozji i potrzebę stałej konserwacji rzadko stosowana w realizacji przydomowych oranżerii.

( W tym miejscu - reakcja na powyższa opinię - ze strony dystrybutora stalowych profili Jansen - firmy Konig Stahl, wyrażona przez pana Szymona Laskowskiego: - "Gdyby nie stalowe wzmocnienia lub podkonstrukcje stalowe, w ogóle większości ogrodów zimowych nie dałoby się zrealizować. Sztywność stali jest trzykrotnie większa niż sztywność aluminium. Owszem ciężar stali jest większy, ale możemy zastosować profile o mniejszym przekroju, co daje nam konstrukcję lżejszą i optycznie smuklejszą.

Izolacyjniość cieplna stali jest o wiele lepsza niż aluminium !!! Jest to związane z gorszym przewodnictwem cieplnym stali. Bardzo łatwo w systemie stalowym osiągnąć przeszklenia dla budownictwa pasywnego tj. U < 0,8 W/m2K. System stalowy szwajcarskiej firmy JANSEN polepsza izolacyjność cieplną szyby (dokumenty w załączeniu), a nie tak jak to bywa w przypadku większości systemów aluminiowych, że profile znacznie pogarszają izolacyjność.

Ryzyko korazji jest dokładnie takie samo jak w przypadku wszystkich profili metalowych. Każdy metal wchodzi w reakcję z tlenem, a dodatkowo erozja aluminium jest bardziej niebezpieczna (korozja międzykrystaliczna) niż korozja stali (korozja powierzchniowa). W stali jeżeli dojdzie do uszkodzenia powłoki lakierniczej (czołowi producenc lakierów proszkowych maja technologie z 25-letnią gwarancją) i korozji, można oczyścić powierzchnię, odtłuścić i ponownie w sposób całkowicie niewidoczny uzupełnić powłokę lakieru.

Oczywiście możemy jeszcze zastosowac stal szlachetną, popularnie zwaną nierdzewną, gdzie to zjawisko w ogóle nas nie dotyczy.

Każda konstrukcja wymaga pielęgnacji, a już szczególnie drewno czy PCV, więc stal nie jest także pod tym względem szczególnie wymagająca. Dodatkowo stal przez swoją masywnośc ma doskonałe parametry izolacyjności akustycznej. Dla naszych systemów JANSEN możliwe jest osiągnięcie Rw=51dB !!!

Odporność ogniowa stali jest bezsprzecznie wyższa niz jakiego kolwiek ze wspomianych w artykule materiałów. Stalowy system JANSEN posiada polskie Klasyfikacje Ogniowe dla NRO, jak i dla ścian EI 30 i EI 60 , a dla przeszkleń dachowych RE 30 i REI 30.

Warto jeszcze zaznaczyć bardzo wysoką odporność mechaniczną stali oraz to, że na etapie produkcji można dospawać do profili np. szpilki mocujące żaluzje, czy kamień.

Zgadzam się, że stosunkowo rzadko w Polsce wykonujemy ogrody zimowe ze stali. Wynika to przede wszystkim z niewiedzy Projektantów i Inwestorów. Oczywiście efekt ekonomiczny jest w przypadku stali mniej spektakularny, ale Inwestor otrzymuje produkt znacznie lepszy niż w przypadku konstrukcji aluminiowych")

Po piąte - wypełnienia dachu i ścian

Rodzaj zastosowanego oszklenia ma bezpośredni wpływ na ilość docierającego do wnętrza światła słonecznego, panujący w nim mikroklimat, temperaturę, a także na estetykę konstrukcji. Powinien być od dobrany pod kątem przeznaczenia ogrodu. Jeśli ma być to pomieszczenie użytkowe całoroczne, oszklenie musi zapewniać swobodne przenikanie energii słonecznej do wnętrza, a zarazem możliwie skutecznie ograniczać straty ciepła. Do zasadniczych wymagań, stawianych przeszkleniom w konstrukcji ogrodu zimowego, należą też odporność na wahania temperatury, na uszkodzenia mechaniczne, na obciążenia śniegiem, gradem oraz parcia i ssania wiatru.

Najczęściej stosowanym rozwiązaniem jest oszklenie konstrukcji całorocznej użytkowej za pomocą podwójnych lub potrójnych szyb zespolonych typu termofloat, które ograniczają ucieczkę ciepła z pomieszczenia, a jednocześnie zapewniają swobodne przepuszczanie ciepła do wnętrza.

Jeśli ogród zlokalizowany został od strony południowej, by ograniczyć nasłonecznienie można zastosować szyby zespolone przeciwsłoneczne. Chronią one wnętrza obiektu przed zbyt intensywnym i nadmiernym działaniem promieniowania słonecznego. Mogą to być np. szyby refleksyjne (tzw. stopsol), które posiadają dodatkową warstwę odbijającą promienie słoneczne, a także niemal całkowicie eliminują przenikanie do wnętrz promieni UV; albo szyby absorpcyjne (tzw. anticol), czyli pochłaniające częściowo promienie słoneczne, dzięki czemu nie dochodzi do przegrzania wnętrza; wskutek zabarwienia szkła oraz z racji grubości tafli szyby te przepuszczają do wnętrza nawet 70% mniej światła niż zwykła szyba.

Aby zapewnić bezpieczeństwo, do wykonania przeszkleń w ogrodach zimowych (tak ścian, jak i dachów) stosowane jest szkło bezpieczne (zbrojone, hartowane, laminowane) o zwiększonej odporności na rozbicie, pękanie, włamanie, warunki atmosferyczne i powodowane nimi naprężenia. Rodzaj wypełnienia i jego grubość zależą m.in. od wymagań klienta – może on zdecydować się np. na wybór szyb antyrefleksyjnych, szyb ze szkłem witrażowym, antywłamaniowych itp. – więcej na temat szkła i szyb na kolejnych stronach kwartalnika OKNO.

W konstrukcjach ogrodów zimowych jako wypełnienia są też stosowane płyty z mas plastycznych, głównie żywic akrylowych oraz PCV, lub płyt poliwęglanowych – pojedynczych lub cieplejszych i bardziej sztywnych komorowych.

Ciag dalszy nastąpi.

Fot. Reyners, Wiga