Systemy kontroli dostępu obejmują również problematykę wjazdu na teren firm, prywatnych posesji, publicznych placów oraz parkingów. Dotyczy to głównie kontroli ruchu pojazdów oraz zabezpieczenie przejazdu w strzeżonej strefie. Zaporowe urządzenie wjazdowe w tym systemie kontroli stanowią różne konstrukcje szlabanów automatycznych.
CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA
Systemy kontroli wjazdu zapewniają bezpieczny dostęp pojazdów na teren firmy lub prywatnej posesji oraz gwarantują prawidłowe działanie parkingów pracowniczych, hotelowych, kompleksów mieszkaniowych itp. Indywidualne systemy sterowania i zarządzania, uwzględniające specyfikę danego zastosowania, pozwalają na uzyskanie właściwego rozwiązania. Podstawowym elementem zaporowym przedstawianych systemów są szlabany automatyczne. Mogą być obsługiwane przy pomocy stacjonarnych sterowników, jak również bezprzewodowo, drogą radiową. Ponadto istnieje możliwość integracji systemu szlabanów z systemem zarządzania obiektu oraz sygnalizacji przeciwpożarowej. Zaawansowane systemy kontroli dostępu pozwalają także na indywidualne zarządzanie wjazdem i wyjazdem pojazdów. Uprawnienia dostępu mogą być weryfikowane przy pomocy różnego rodzaju nośników, jak karty z kodem QR, naklejek RFID itp. lub rozpoznawanie tablic rejestracyjnych.
Szlabany stanowiące zaporowe urządzenie wjazdowe w systemach kontroli dostępu oferuje szereg producentów, proponując różne rozwiązania konstrukcyjne. Wyroby te cechują się konstrukcją zabezpieczoną przed aktami wandalizmu i mają z zasady, w zależności od wersji wykonania, funkcje inteligentnego rozpoznawania przeszkód. Typowy szlaban składa się z ramienia wykonanego przeważnie z kształtownika aluminiowego oraz postumentu w postaci obudowy, wewnątrz którego znajduje się napęd i urządzenie sterujące. Wyroby te mogą blokować wjazd o szerokości do 10 m, jednak maksymalna długość ramienia wymaga dwustronnego mocowania lub opcjonalnego wyposażenia w ruchomą albo stałą podporę.
STANDARDOWY SZLABAN I JEGO WYPOSAŻENIE
Szlabanami nazywamy ruchome bariery służące do blokowania wjazdu i wyjazdu samochodów, charakteryzujące się szybkim czasem otwarcia i zamknięcia. Podstawowym elementem szlabanu jest ramię płaskie, okrągłe lub wielokątne, wykonane głównie z kształtownika aluminiowego lakierowanego proszkowo i zazwyczaj dodatkowo oznaczone czerwonymi pasami odblaskowymi. Ramię może być także łamane, a przy większych długościach (powyżej 4000 mm) wyposażone w podpory ruchome lub stałe. Z zasady ramię szlabanu jest połączone z postumentem w postaci wytrzymałej obudowy z usytuowaną w górnej części pokrywą. Elementy te są standardowo wykonywane z nierdzewnej blachy stalowej lakierowanej proszkowo. Wewnątrz obudowy jest zainstalowany napęd oraz urządzenia sterujące, w tym także moduły związane z systemem kontroli wjazdu i wyjazdu. W skład wyposażenia szlabanu wchodzą także fotokomórki, lampy ostrzegawcze sygnalizujące ruch ramienia oraz sterowniki umożliwiające otwarcie. Schemat przykładowego szlabanu wraz ze standardowym wyposażeniem obrazuje rys. 1.
Szlabany funkcjonujące w ramach systemów zarządzania dostępem współpracują z zainstalowanymi w jezdni w ich obrębie pętlami indukcyjnymi, mającymi za zadanie wykrywanie pojazdów i automatyczne samoczynne zamykanie po przejeździe samochodów.
Producenci szlabanów oferują zazwyczaj także opcjonalne ich wyposażenie. Zaliczyć do nich można sterownik świetlny na podczerwień, stanowiący połączenie jednostki odbiornika oraz nadajnika, zwiększający bezpieczeństwo w obszarze pod ramieniem szlabanu i nie wymagający instalacji słupka przeciwległego. Mogą to być także taśmy oświetleniowe LED zamontowane na ramieniu szlabanu, poprawiające jego widoczność w ciemności i sygnalizujące jego położenie (światło czerwone – zamknięty, światło zielone – otwarty). Dodatkowo można doposażyć w przełącznik pożarowy, umożliwiający straży pożarnej szybkie ręczne otwarcie szlabanu przy pomocy trójkątnego klucza lub przełącznik na klucz służący do otwarcia szlabanu przez serwis techniczny budynku.
PRZYKŁADOWE WYROBY
Zaprezentowane szlabany automatyczne wraz ze standardowym i opcjonalnym wyposażeniem wytwarza szereg producentów, w tym firma Hörmann. Jednym z takich wyrobów są szlabany typu SH 300, polecane do zamykania często użytkowanych wjazdów i wyjazdów. Charakteryzują się wyjątkową trwałością, wynoszącą maksymalnie 10 000 000 cykli otwarć. Szlabany z ramieniem płaskim lub okrągłym mogą być instalowane w miejscach o dowolnej wysokości przejazdu, natomiast do obiektów o ograniczonej wysokości należy stosować ramiona łamane. Ich konstrukcja przewiduje inteligentne zabezpieczenie przed uderzeniem, zatrzymującym ramię w razie natrafienia na przeszkodę. Ponadto są przystosowane do działania w ramach zintegrowanego sterowania, poprzez standardowe wyposażenie w przyłącza pod pętle indukcyjne, różne czytniki identyfikatorów i elementy obsługi. Szlabany cechują następujące podstawowe parametry techniczno-użytkowe:
• maksymalna szerokość blokady - 3 750 mm,
• czas otwarcia/zamknięcia - 2,4 s,
• liczba cykli na dobę - do 5 000.
Przykładowy szlaban automatyczny typu SH 300 przedstawiono na fot. 1.
Dla większej szerokości blokady oferowane są szlabany automatyczne typu SH 600 z ramionami wykonanymi z kształtowników o przekroju okrągłym. Zastosowane rozwiązanie konstrukcyjne gwarantuje wysoką trwałość, wynoszącą maksymalnie 4 000 000 cykli otwarć. Dodatkową stabilność szlabanu zapewnia dwustronna podpora ramienia. Producent zaleca, aby wyrób z ramieniem o długości powyżej 4 000 mm był wyposażony w aluminiową podporę z zainstalowanym amortyzatorem sprężynowym i gumowym odbojnikiem, powodującym bezpieczne i ciche zamykanie. Alternatywnie można stosować stałą podporę zamontowaną do podłoża, wykonaną ze stali lakierowanej proszkowo. Regulowana wysokość podpory umożliwia jej dopasowanie do ukształtowania terenu. Istnieje również możliwość dostawy podpory z chwytakiem elektromagnetycznym. Prezentowany szlaban charakteryzuje się następującymi podstawowymi parametrami techniczno-użytkowymi:
• maksymalna szerokość blokady - 6 140 mm,
• czas otwarcia/zamknięcia - 7,8 s,
• liczba cykli na dobę - do 1600.
Przykładowy szlaban automatyczny typu SH 600 pokazano na fot. 2.
Kolejnym wyrobem są szlabany automatyczne typu SH 800, z ramionami ośmiokątnymi o bardzo dużej wytrzymałości, umożliwiającymi jeszcze szerszą niż poprzednie wyroby blokadę. Standardowo ramię jest dwustronnie mocowane oraz może być wyposażone w stałą lub ruchomą podporę. Ich żywotność określa producent na maksymalnie 600 000 cykli otwarć. Do szlabanów tego typu, ale o długości do 7 000 mm, istnieje możliwość podwieszenia tzw. „firanki” o wysokości 750 mm, blokującej próby nieuprawnionego przechodzenia pod ramieniem. Pozostałe parametry techniczno-użytkowe kształtują się w następujący sposób:
• maksymalna szerokość blokady - 10 470 mm,
• czas otwarcia/zamknięcia - 12, 0 s,
• liczba cykli na dobę - do 240.
Przykładowy szlaban automatyczny typu SH 800 zaprezentowano na fot. 3.
Szlabany automatyczne przystosowane do działania w ramach systemów kontroli wjazdu oferuje także firma Nice. Są to m.in. wyroby typu L-BAR przeznaczone do intensywnej pracy, obejmującej 1 000 000 cykli otwarć. Cechuje je solidna stalowa konstrukcja z ramionami o eliptycznym przekroju, zwiększającymi ich odporność na silny wiatr oraz wyposażenie w wytrzymałe sprężyny. W czasie pracy standardowo jest włączona funkcja jej przerwania w przypadku natrafienia na przeszkodę. Wyposażenie szlabanu stanowi także lampa ostrzegawcza, sygnalizująca uruchomienie ramienia przed każdym otwarciem i zamknięciem, a w przypadku awarii jej liczba mignięć określa typ błędu, co pozwala na natychmiastową jego identyfikację i lokalizację. Przy zastosowaniu opcjonalnego akumulatora awaryjnego możliwe jest działanie również przy czasowym braku zasilania. W skład szlabanów prezentowanego typu wchodzą: ramię, postument z obudową, w którym są usytuowane motoreduktor i centrala sterująca oraz stosowne podpory. Podstawowe parametry techniczno-użytkowe są następujące:
• szerokość blokady - od 7 000 mm do 9 000 mm,
• minimalny czas otwarcia/zamknięcia - 8,0 s,
• liczba cykli na godzinę - 150.
Przykładowy szlaban automatyczny typu L-BAR z ramieniem o długości 9 000 mm obrazuje fot. 4.
Producentem szlabanów automatycznych współpracujących z systemami kontroli wjazdu jest także firma Beninca. Oferuje m.in. linię szlabanów EVA charakteryzujących się nowoczesnym wyglądem i wysoką estetyką. Wyroby są wyposażone w ramiona eliptyczne, redukujące niekorzystne działanie wiatru oraz w system zabezpieczający przed zgnieceniem z sygnalizacją amperometryczną (automatyczne wykrywanie przeszkód). Dzięki możliwości zewnętrznego szybkiego odblokowania, zapewniają maksymalne bezpieczeństwo w przypadku zaniku prądu. Szlabany są przeznaczone do intensywnej pracy z precyzyjną regulacją szybkości, siły oraz spowolnienia w fazie otwarcia i zamknięcia. Wchodząca w ich skład nowoczesna centrala sterująca ma szereg przydatnych urządzeń i funkcji , m.in.:
• zasilacz stabilizowany , zmniejszający pobór energii,
• automatyczne zamknięcie po przecięciu linii fotokomórek oraz możliwość sterowania impulsowego
przy pomocy pilota, przycisku lub pętli magnetycznej,
• enkoder absolutny, zapamiętujący położenie ramienia w przypadku zaniku napięcia, a gdy już
się pojawi, to szlaban nie potrzebuje ponownie „uczyć się” jego położenia,
• wbudowana karta ładująca baterie, co umożliwia działanie akumulatorów przy zaniku zasilania.
Jeśli w trakcie pracy napięcie w akumulatorach będzie ni niższe niż 17 V, szlaban automatycznie się
otworzy i pozostanie w tej pozycji aż pojawi się napięcie sieciowe i zostanie podany kolejny impuls
sterowania. Gwarantuje to możliwość bezobsługowego użytkowania szlabanu.
Szlabany EVA są przeznaczone do blokady o szerokości do 7 000 mm, a czas otwarcia wynosi 2,5 s. Model przykładowego wyrobu pokazano na fot. 5.
URZĄDZENIA SYSTEMÓW PARKINGOWYCH
Szlabany współpracują również z terminalami wjazdowymi i wyjazdowymi oraz kasami automatycznymi, działającymi w ramach systemów parkingowych. Jest to ważny system kontroli dostępu, gdyż zapewnienie wystarczającej ilości miejsc parkingowych stanowi kluczowy element infrastruktury miejskiej. Nowopowstałe duże galerie handlowe, różnego rodzaju centra jak np. opieki medycznej, placówki kultury, hotele itp. wymagają rozwiązań zapewniających płynność i ekonomiczność wykorzystania powierzchni parkingowych. Najczęściej jest to realizowane poprzez wprowadzenie możliwość płatnego parkowania. Występują różne systemy parkowania i zarządzania dostępem, zazwyczaj umożliwiające elastyczne wykorzystanie przestrzeni parkingowej. Wjazd i wyjazd klientów zapewniają bilety z kodem kreskowym i podłączony system terminali oraz kas automatycznych. Z kolei pracownicy mogą korzystać ze stałych kart parkingowych uprawniających do wjazdu i wyjazdu np. typu RFID (zbliżeniowe karty elektroniczne). Przykładowy wjazd i wyjazd z parkingu, wyposażony w niezbędny komplet urządzeń (terminale i kasa automatyczna) firmy Hörmann, obrazuje fot. 6.
Systemem parkingowym nazywany jest zestaw urządzeń kontrolujących możliwość wjazdu i wyjazdu na teren parkingu, oraz opcjonalnie dokonywania w sposób zautomatyzowany opłaty za czas parkowania. Może mieć dedykowaną funkcjonalność, przystosowaną przez producenta na potrzeby konkretnego projektu. Standardowy sposób korzystania z parkingu jest w zasadzie jednakowy, w trakcie którego:
- naciskając stosowny przycisk w terminalu wjazdowym pobieramy bilet parkingowy, na którym jest
zakodowana data oraz godzina wjazdu ( od tej chwili czas pobytu na nim rozlicza się zgodnie z
obowiązującą tam stawką taryfową), co powoduje jednocześnie otwarcie szlabanu,
- mając zamiar wyjazdu podchodzimy do automatycznej kasy gdzie skanujemy bilet i opłacamy
wykorzystany czas parkowania, a następnie podchodzimy do auta w celu wyjechania z parkingu,
- podczas opuszczania parkingu skanujemy bilet w terminale wyjazdowym, a po zweryfikowaniu
przez system że opłata została uregulowana, przekazana do oprogramowania o tym informacja
powoduje wysłanie komendy o otwarciu szlabanu.
Pierwszym urządzeniem działającym w ramach systemu parkingowego jest usytuowany przy wjeździe terminal wjazdowy. Jego działanie polega na bezobsługowym wydaniu biletu z kodem kreskowym (po naciśnięciu podświetlanego przycisku) lub akceptacji zbliżeniowej karty abonamentowej, co pozwala na otwarcie szlabanu. Jest to możliwe dzięki wyposażeniu w moduł wydający kodowane bilety i moduł czytnika kart z odpowiednim kodem, oraz zintegrowane sterowanie szlabanem. Aktywacja terminala następuje dopiero po najechaniu na pojazdu na pętlę indukcyjną, co zapobiega pobraniu biletu przez osobę postronną, która nie podjechała pojazdem. W urządzeniu jest zainstalowana drukarka termiczna, drukująca kod kreskowy na bilecie, współpracująca z modułem tnącym i wysuwającym bilet. Z zasady do wyposażenia należy także interkom, pozwalający na komunikację ze służbami parkingowymi. Terminal o przedstawionej charakterystyce oferuje m.in. firma Nice, a przykładowe urządzenie pokazano na fot. 7.
Urządzeniem służącym do rozliczenia się z czasu parkowania oraz uiszczeniem stosownej opłaty jest automatyczna kasa. Wymaga to w pierwszej kolejności włożenia do zazwyczaj podświetlonego czytnika biletu, a na ekranie ukazuje się czytelny komunikat o wielkości opłaty. Uiszcza się ją korzystając ze stanowiącymi standardowe wyposażenie: wrzutnika monet lub wpustu banknotów. Alternatywnie można skorzystać z czytnika wraz z wyświetlaczem i PIN Padem, realizując płatność kartą kredytową lub debetową. Urządzenie ma wbudowaną drukarkę termiczną, drukującą potwierdzenia płatności. Kasy mogą uwzględniać najróżniejsze systemy udzielania bonifikaty od opłat za parkowanie. Operator może decydować o rabatowaniu płatności przykładowo dla osób kupujących bilet do kina, gości hotelowych lub pacjentów centrum medycznego, którzy korzystają z dostępnego płatnego parkingu. Zazwyczaj kasy są także standardowo wyposażone w interkom z modułem interfejsu do połączenia telefonicznego ze służbami parkingowymi. Automatyczne kasy parkingowe posiadają w swojej ofercie produkcyjnej różne znane firmy, w tym Hörmann, którego przykładowy wyrób przedstawiono na fot. 8.
Ostatnim urządzeniem systemów parkingowych jest terminal wyjazdowy, umożliwiający bezobsługowe opuszczenie parkingu. Wymaga to najechania pojazdem na pętlę indukcyjną (warunek aktywacji terminala) i wsunięciu poprzez otwarte okno do czytnika biletu celem odczytania kodu lub zbliżeniu karty abonamentowej do akceptacji. Po stwierdzeniu ich prawidłowości następuje otwarcie szlabanu. Tak jak w poprzednich urządzeniach, terminal wyjazdowy jest wyposażony w interkom. Działanie przykładowego terminala wyjazdowego, produkowanego m.in. przez firmę Hörmann, obrazuje fot. 9.
WYMAGANIA ZWIĄZANE Z PARKINGAMI
Wymagania dotyczące parkowania są zawarte w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2015 r. poz. 1412 z późniejszymi zmianami). Problematyce tej poświęcony jest
Rozdział 3 „Parkingi i garaże dla samochodów” wchodzący w skład Działu II „Zabudowa i zagospodarowanie działki budowlanej”. Ostatnie zmiany dokonane w odniesieniu do wymagań związanych z parkowaniem wynikają z rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 14 listopada 2017 r. (Dz. U. z 2017 r. poz. 2285).
Z przepisów tych wynika, iż zagospodarowując działkę budowlaną, należy urządzić, stosownie do jej przeznaczenia i sposobu zabudowy, stanowiska postojowe dla samochodów użytkowników stałych i przebywających okresowo, w tym także do osób niepełnosprawnych. Liczbę stanowisk postojowych i sposób urządzenia parkingów należy dostosować do wymagań ustalonych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. W rozporządzeniu podana jest odległość stanowisk postojowych od poszczególnych budynków oraz usytuowań (np. place zabaw, boiska), która przykładowo dla samochodów osobowych na parkingu do 10 stanowisk postojowych wynosi 7 m. Ponadto zawarte są minimalne odległości stanowisk postojowych od granicy działki oraz warunki ich zachowania. Przepisy określają także wymiary stanowisk postojowych dla poszczególnych rodzajów samochodów, które zgodnie z powyżej podaną zmianą rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 14.11.2017 r. wynoszą co najmniej:
• szerokość 2,5 m i długość 5 m – w przypadku samochodów osobowych,
• szerokość 3,6 m i długość 5 m – w przypadku samochodów osobowych użytkowanych przez osoby
niepełnosprawne,
• szerokość 3,5 m i długość 8 m – w przypadku samochodów ciężarowych,
• szerokość 4 m i długość 10 m – w przypadku autobusów.
inż. Zbigniew Czajka
OKNO 3/2020
Literatura
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r.
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 14.11.2017 r.
Materiały informacyjne firm: Hörmann, Nice, Beninca
