Zestawy powłokowe do malowania stolarki drewnianej
Zestawy powłokowe do malowania stolarki drewnianej

Wybierając zestawy powłokowe do malowania stolarki w profesjonalnych liniach malarskich należy wziąć pod uwagę wiele parametrów, które decydują o trwałości powłoki, jej estetyce, a także kosztach i parametrach aplikacyjnych. Wielokrotnie producenci systemów lakierniczych do malowania stolarki okiennej i drzwiowej przedstawiają wyniki badań zgodnie z klasyfikacją EN 927 oraz kolejnymi arkuszami normy europejskiej określającymi metody badawcze (m.in. odporność na UV i wodę, przepuszczalność wody i pary wodnej i inne). Jak pokazują reklamacje z rynku oraz występujące problemy w obszarze aplikacji, jak również trwałości systemów, badania prowadzone z serią norm EN 927 to za mało. Doświadczenie technologiczne w obszarze wdrażania technologii produkcji i receptur systemów malarskich do stolarki okiennej i drzwiowej jakie przez lata swojej działalności zbudował Spektrochem służy za codzienne wsparcie świadomych producentów lakierów, lazurów i emalii do drewna. W tym numerze kwartalnika OKNO postanowiliśmy podzielić się częścią naszego doświadczenia i przybliżyć nieco od innej strony zagadnienia, które na co dzień są przedstawiane wyłącznie od strony marketingowej. Uświadomienie Czytelników w zagadnieniach technicznych związanych z trwałością systemów powłokowych na stolarkę otworową jest kluczowe dla sterowania jakością oraz kosztami, zarówno tymi podczas lakierowania, ale i podczas reklamacji. Życzę przyjemnej lektury!

 

Trwałość systemów powłokowych

            Określając trwałość, a więc odporność na czynniki atmosferyczne zwykle przeprowadzane są badania według normy EN 927-6, która określa metodykę oznaczania odporności powłok na promieniowanie UV i wodę oraz kondensację następującą cyklicznie według znormalizowanych warunków badania. Warto jednak zaznaczyć, że promieniowanie docierające ze Słońca do Ziemi to nie tylko ultrafiolet (UV), a nawet trzeba dodać, że promieniowanie UV dociera do naszej planety w najmniejszym procencie całego promieniowania słonecznego jakim bombardowane są obiekty na Ziemi. Ultrafiolet stanowi od 5 do 8% całkowitego promieniowania przechodzącego przez atmosferę. Pozostałą część stanowi promieniowanie widzialne (światło) w ilości około 44%, a także promieniowanie podczerwone (ciepło) w udziale około 48%. Skupianie się zatem na samym promieniowaniu ultrafioletowym w badaniu starzeniowym powłok jest błędem, gdyż starzenie powłok powoduje w znacznym stopniu promieniowanie podczerwone i światło widzialne.

            Mechanizm starzenia się powłok malarskich bazuje na atakowaniu słabych wiązań chemicznych przez związki nienasycone lub inne, które posiadają wysoką energię do tworzenia nowych wiązań. Związki te mogą również zostać wzbudzone, np. przez promieniowanie widzialne, zaś proces starzenia może być przyspieszany przez temperaturę (promieniowanie podczerwone). Wzbudzane w ten sposób związki chemiczne są obecne w powłoce zwykle w wyniku niewłaściwego doboru składu surowcowego podkładu, lakieru, lazury, itp. Zanieczyszczenia, wchodzące w interakcje ze sobą surowce oraz niekompatybilność np. z pigmentami powodują w trakcie eksploatacji zmiany w wyniku procesów starzeniowych. Osłabione spoiwa i ich wiązania powodują, że powłoki płowieją, tracą połysk, a w konsekwencji się łuszczą. Dlatego tak ważne jest odpowiednie dobranie metodyki badawczej do prowadzenia badań i ocen odporności na promieniowanie słoneczne. W laboratorium Spektrochemu większość badań wykonuje się według norm ASTM, które są bardziej poprawne merytorycznie niż normy EN czy ISO. Dobór surowców na etapie prac R&D oraz właściwa ocena odporności powłok jest kluczem do zagwarantowania parametrów powłok w czasie ich eksploatacji. Jeżeli na etapie badań laboratoryjnych nad recepturą nie zostaną uwzględnione zmiany zachodzące pod wpływem czynników starzeniowych (nie tylko UV!), to producent przekonany o swej jakości w obliczu późniejszej reklamacji zasłania się wynikami badań, ale te przecież zostały wykonane jedynie w obszarze ultrafioletu, ...a co z promieniowaniem widzialnym i podczerwienią? Należy pamiętać, że czynniki atmosferyczne to nie tylko promieniowanie słoneczne. To również zmienna temperatura (również ujemna) oraz opady deszczu, kondensacja podczas mgły, a także obciążenie wiatrem powodujące erozję.

            Podobny problem dotyczy błędnie wykonywanych badań układów malarskich na powierzchniach eksploatowanych wewnątrz pomieszczeń, np. wewnętrznej strony okna, ościeżnic oraz skrzydeł drzwiowych. Wpadające przez szybę okienną promieniowanie słoneczne różni się od tego, które dociera do powłok nie filtrowanych przez szkło. Do tego dochodzą inne czynniki takie jak zwiększona intensywność światła widzialnego (z oświetlenia sztucznego), zmienna wilgotność względna powietrza (w zależności od rodzaju pomieszczenia, np. salon, kuchnia, łazienka, piwnica, itp.). O ile badania ekspozycji na filtrowane działanie promieniowania słonecznego jest zwykle prowadzone poprawnie zgodnie z normami ISO, o tyle problemy zaczynają się przy badaniu wpływie wilgoci, zmiennej temperatury oraz połączeniu tych czynników w cykle pozwalające na odwzorowanie warunków rzeczywistych. Tutaj z pomocą przychodzą również normy ASTM (amerykańskie), które w laboratorium Spektrochemu są wprowadzone i zwalidowane w liczbie ponad 100 metod badawczych.

 

Dobór surowców i formułowanie receptur

            Formułując receptury poszczególnych składników zestawu powłokowego (np. podkładów, impregnatów, lakierów, bejc, lazurów) producent musi wziąć pod uwagę szereg czynników wpływających na efekt finalny prowadzonych przez niego prac R&D. Synergia i interakcja surowców w układzie jest podstawą do formułowania optymalnych cenowo i jakościowo systemów na drewno. Od stopnia przyłożenia się do zagadnienia selekcji surowców i formułowania receptury zależeć będzie koszt wytworzenia np. lakieru, ale i jego parametry fizykomechaniczne (np. trwardość, odporność na zarysowanie) oraz optyczne (połysk, zażółcenie, klarowność powłoki - przezroczystość), szczególnie po starzeniu.

            Większość problemów reklamacyjnych związanych ze zjawiskami spęcherzenia, złuszczenia, płowienia, spadku połysku jest spowodowana przez błędy na etapie selekcji surowców i ustalania receptury. Mimo posiadanych aprobat technicznych, deklaracji zgodności i innych certyfikatów zestawy powłokowe posiadając słabą wytrzymałość są dziełem lakonicznej wiedzy i doświadczenia w formułowaniu receptur. Dobór surowców do układów do malowania stolarki okiennej i drzwiowej jest równie ważny co prawidłowość wykonania wszystkich operacji podczas lakierowania. W laboratorium Spektrochemu stale prowadzone są prace R&D zarówno w kooperacji z producentami surowców (spoiw polimerowych, środków pomocniczych, itp.), jak również z producentami wyrobów malarskich na drewno. W wyniku przeprowadzanych obszernych badań, szkoleń warsztatowych i konsultacji dla technologów spod naszej ręki wyszło wiele ciekawych surowców i wyrobów do formułowania receptur układów na drewno. Posiadają one bardzo dobre właściwości mechaniczne, odporność na starzenie oraz niską cenę wsadu. Prawidłowe podejście do zagadnienia selekcji surowców i opracowania receptury jest kluczem do sukcesu. Dla porównania pokazujemy przykład wyników badań przeprowadzonych na zestawach powłokowych na drewno do stolarki okiennej przygotowanych w laboratorium Spektrochemu w zestawieniu z systemami rynkowymi.

 

 

 

SYSTEM POWŁOKOWY

Połysk, %

 

 

ASTM D 523

Przyczepność, MPa

 

ASTM D 4541

Odporność

na światło przez 3000 h w komorze Q-Sun

Połysk, %

 

 

ASTM D 523

Przyczepność, MPa

 

ASTM D 4541

Spęcherzenie

 

 

ASTM D 714

Zmiana odcienia barwy, DE*ab

ASTM D 2244

1

2

3

4

5

6

7

System rynkowy nr 1 (impregnat, podkład

+ lazur półpołysk)

62,4

1,94

44,1

1,06

4D

4,17

System rynkowy nr 1 (impregnat, podkład

+ lazur półpołysk)

55,7

2,16

38,2

0,76

8M

2,50

System opracowany w Spektrochemu na spoiwie polimerowym

CRILAT 7829

65,4

3,93

62,1

3,50

0

0,17

System opracowany w Spektrochemu na spoiwie polimerowym

CRILAT 4830

62,8

3,55

60,9

3,27

0

0,72

 

Objaśnienia do interpretacji wyników.

Połysk (kol. 2). Oznaczenie wykonywane przyrządem wg ASTM D 523 wskazuje na procentową wartość zwierciadlanego połysku. Porównywać wynik należy z zachowaniem połysku po 3000 h w komorze Q-SUN (kol.4). Jak widać systemy powłokowe rynkowe wykazały dość znaczny spadek połysku w porównaniu z systemami opracowanymi w Spektrochemie na spoiwach CRILAT 7829* i CRILAT 4830*.

 

Przyczepność (kol. 3). Wartość ciśnienia w MPa, przy którym nastąpiło zerwanie powłoki (adhezyjne lub kohezyjne). Wynik należy porównywać ze spadkiem przyczepności po 3000 h w komorze Q-Sun. Jak widać, systemy powłokowe na dyspersjach polimerowych CRILAT praktycznie wcale nie wykazały spadku przyczepności, porównawczo do ogromnych spadków przyczepności systemów rynkowych, które były porównywane. Tak duży spadek przyczepności będzie przyczyną późniejszych złuszczeń i delaminacji powłok.

 

Spęcherzenie (kol. 6) to wynik działania cyklicznych warunków atmosferycznych w komorze Q-Sun. Oznaczenie spęcherzenia przeprowadza się wizualnie porównując stopień spęcherzenia powłoki po badaniu w komorze z wzorcami w normie ASTM D 714. Określenie 4D oznacza średnio duże spęcherzenie gęsto rozsiane, zaś stopień 8M oznacza pęcherze małe o średnim rozsianiu po powłoce. Objaw spęcherzenia na powłokach po badaniu jest nie dopuszczalny. Powłoki na dyspersjach CRILAT nie wykazały spęcherzenia.

 

Zmiana odcienia barwy (kol. 7) to matematyczne zobrazowanie pomiarów współrzędnych barwy przed i po badaniu w komorze Q-Sun. Zmierzone za pomocą spektrofotometru współrzędne L* a* b* są poddawane obróbce matematycznej i wyliczany jest indeks zmiany odcienia barwy oznaczany jako DE*ab. Oznacza on stopień zmiany odcienia, który jest widoczny lub niewidoczny ludzkim okiem, a zobrazowany w postaci liczbowej może być porównywany z innymi wynikami. Zasadniczo, w zależności od koloru zmiana niewidoczna dla ludzkiego oka jest przy DE*ab < 1,2. Spoglądając na wyniki w Tabeli w kolumnie 7 dalsza interpretacja jest zbędna.

 

*/ CRILAT to dyspersje polimerowe produkowane przez włoską firmę VINAVIL S.p.A. CRILAT 7829 jest dyspersją samosieciującą bezemulgatorową, zaś CRILAT 4830 jest dyspersją o morfologii "core-shell" samosieciującą. Obywa te spoiwa są rekomendowane przez Spektrochem do sporządzania wszelkich układów na drewno, szczególnie do zestawów do malowania stolarki okiennej i drzwiowej.

 

Podsumowanie

            Decydując się na system powłokowy do lakierowania okien lub drzwi należy dokładnie zapoznać się z treścią przedstawianych deklaracji zgodności i certyfikatów. Lakoniczna ocena według EN 927 nie jest wystarczająca. Badania wykonywane rozszerzoną i zaostrzoną metodyką badawczą wg ASTM są co prawda droższe od badań wg EN i ISO, ale pozwalają na zaoszczędzenie pieniędzy w przyszłości, zarówno na kosztach lakierowania, jak i kosztach reklamacji. Wybór dobrych jakościowo wyrobów malarskich zawsze musi być poparty właściwie sformułowanymi recepturami i właściwie dobranymi surowcami. W razie dodatkowych pytań Spektrochem jest otwarty na pytania Czytelników kwartalnika OKNO.

 

Mam nadzieję, że lektura była dla Państwa interesująca.

 

Artur Pałasz

Specjalista technologii produkcji farb

oraz technologii syntezy dyspersji polimerowych

 

Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Farb, Klejów i Polimerów SPEKTROCHEM

ul. Dąbrowskiej 15, 39-400 Tarnobrzeg

www.spektrochem.pl, e-mail: laboratorium@spektrochem.pl

facebook.com/spektrochem                twitter.com/spektrochem 

 

OKNO 1/2016